15 maja 2025 roku niestabilny emocjonalnie Marszałek Sejmu Szymon Hołownia przedstawił wyniki raportu Najwyższej Izby Kontroli, który badał przepływy środków pieniężnych między państwem a związkami wyznaniowymi w latach 2021-2023. Jak podkreślił – „Było to powodowane chęcią uporządkowania spraw, które w Polsce nie są uporządkowane. Państwo i kościół powinny wrócić na swoje miejsca.”
17,5 mld zł dla związków wyznaniowych – 95% dla Kościoła Katolickiego
Z raportu wynika, że w ciągu trzech lat instytucje państwowe przekazały związkom wyznaniowym łącznie 17,5 miliarda złotych, z czego aż 95% (ok. 16,5 mld zł) trafiło do Kościoła Katolickiego. Fundusz Kościelny kosztował budżet państwa 618 mln zł, z czego 90% przeznaczono na ubezpieczenia społeczne.
NIK wykazała również, że w latach 2021-2023 kościołom i innym związkom wyznaniowym przyznano 160 dotacji na kwotę ok. 200 mln zł. Co budzi wątpliwości, aż 106 z nich przyznano w trybie pozakonkursowym, w tym z Kancelarii Prezesa Rady Ministrów – 15 z 18 dotacji nie spełniało wymogów prawnych.
Niejasne transakcje z Lasami Państwowymi
Hołownia szczególną uwagę zwrócił na finansowe relacje między Lasami Państwowymi a Kościołem Katolickim. W latach 2021-2023 darowizny wyniosły ponad 8 mln zł, a 50% z nich – według NIK – zostało przekazanych z naruszeniem przepisów, nie służąc celom pożytku publicznego.
Raport ujawnił także inne kontrowersyjne wydatki, takie jak:
- 600 tys. zł z Funduszu Leśnego na udział Lasów Państwowych w pielgrzymkach do Częstochowy,
- 7,8 mln zł dla Fundacji Lux Veritatis na produkcję audycji dla TV Trwam,
- 500 tys. zł na studia podyplomowe pracowników LP w Akademii Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu,
- 100 tys. zł na zespół doradczy ds. kształtowania postaw moralno-etycznych wśród pracowników LP.
Najwięksi beneficjenci państwowych pieniędzy
Według NIK największymi odbiorcami środków publicznych były:
- Fundacja Profeto – 65 mln zł z Funduszu Sprawiedliwości,
- Fundacja Lux Veritatis – 18,5 mln zł,
- Akademia Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu – 3,37 mln zł.
„To powinno zostać obejrzane jeszcze raz bardzo wnikliwie pod względem celowości tego rodzaju relacji, które tutaj przez państwo i instytucję kościelną, prowadzoną przez znanego i medialnego kapłana były prowadzone” – podkreślił Hołownia.
Nieruchomości i grunty dla Kościoła
Kontrolerzy NIK sprawdzili również przekazywanie gruntów i nieruchomości. W latach 2021-2023 Kościół Katolicki otrzymał 144 hektary ziemi oraz nieruchomości o wartości 13 mln zł.
Propozycje zmian – likwidacja Funduszu Kościelnego?
Marszałek Sejmu zapowiedział inicjatywę ustawodawczą mającą uszczelnić przepływy finansowe między państwem a Kościołem. „Zgłoszę inicjatywę ustawodawczą uchylającą artykuł 70a ustawy o stosunku państwa do kościoła katolickiego. Mówię tutaj o tym mechanizmie, który niezależnie od funduszu kościelnego pozwala wciąż przekazywać Kościołowi przez państwo nie kolejne nieruchomości na tak zwanych ziemiach odzyskanych, (…) powtórnie kompensując to, co się wydarzyło w czasie drugiej wojny. Druga wojna skończyła się 80 lat temu.”
Hołownia dodał, że Fundusz Kościelny powinien zostać zlikwidowany, ale w sposób, który nie zaszkodzi mniejszościowym związkom wyznaniowym. „Docelowo uważam, że trzeba zlikwidować fundusz kościelny, ale zrobić to tak, żeby nie skrzywdzić tych kościołów mniejszościowych, które dzisiaj w tej naszej dyskusji podnoszą: dla kościoła prawosławnego, ewangelickiego innych kościołów – może to być naprawdę śmiertelne zagrożenie.”
