Czy można uniknąć służby wojskowej, jeśli koliduje ona z przekonaniami religijnymi? Taki dylemat stanął przed mężczyzną, który został Świadkiem Jehowy po odbyciu studium wojskowego. Sprawa wzbudziła kontrowersje i zainspirowała Ministerstwo Obrony Narodowej (MON) do rozważenia zmian w przepisach.
Historia mężczyzny: Studium wojskowe i zmiana światopoglądu
W 2009 roku, jako student, mężczyzna ukończył studium wojskowe i złożył przysięgę wojskową. Wówczas był rezerwistą i nie zgłaszał żadnych zastrzeżeń. Sytuacja zmieniła się w 2012 roku, gdy został Świadkiem Jehowy. Zgodnie z zasadami tej religii, aktywna służba wojskowa jest sprzeczna z wyznawanymi przez niego przekonaniami.
W tym roku otrzymał wezwanie na ćwiczenia wojskowe. W swoim zgłoszeniu wskazał, że bycie rezerwistą koliduje z jego sumieniem i przypomniał, że ukończenie studium wojskowego w młodości traktuje jako „element dawnej niedojrzałości duchowej”.
Próba zmiany charakteru służby
Pierwszą reakcją mężczyzny było złożenie wniosku o zmianę charakteru służby na zastępczą. Zgodnie z ustawą o obronie Ojczyzny z 2022 roku, służba zastępcza może obejmować prace na rzecz ochrony środowiska, ochrony przeciwpożarowej, zdrowia, pomocy społecznej lub opieki nad osobami z niepełnosprawnościami.
Jednak wniosek został odrzucony, mimo wskazania przez mężczyznę swoich przekonań religijnych jako podstawy sprzeciwu wobec odbywania ćwiczeń wojskowych.
Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich
Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) Marcin Wiącek zwrócił uwagę na konstytucyjne prawo obywateli do służby zastępczej, jeśli ich przekonania religijne lub moralne wykluczają służbę wojskową. W liście do szefa MON podkreślił, że osoby uchylające się od ćwiczeń wojskowych mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej, dlatego konieczne jest pilne rozwiązanie problemu.
Reakcja MON: Potrzeba zmian w przepisach
Na interwencję RPO odpowiedział wiceminister obrony narodowej Paweł Bejda. W przesłanym piśmie zaznaczył, że MON dostrzega potrzebę zmian w przepisach, które umożliwiłyby osobom zmieniającym światopogląd po odbyciu obowiązkowej służby wojskowej wnioskowanie o przeznaczenie do służby zastępczej.
Wiceminister podkreślił, że kwestia ta wymaga nowelizacji prawa, aby zapewnić zgodność z konstytucją i uszanować prawa obywateli.
Perspektywa: Balans między obowiązkiem a sumieniem
Sprawa mężczyzny jest przykładem konfliktu między obowiązkiem obywatelskim a wolnością sumienia. W Polsce istnieje prawo do służby zastępczej, ale obecne przepisy nie uwzględniają sytuacji osób, które zmieniły swoje przekonania religijne lub moralne po odbyciu przeszkolenia wojskowego.
Zarówno interwencja RPO, jak i odpowiedź MON, wskazują na potrzebę lepszego dostosowania regulacji prawnych do zmieniającej się rzeczywistości społecznej.
Podsumowanie
Sprawa Świadka Jehowy, który odmówił udziału w ćwiczeniach wojskowych, pokazuje, jak ważne jest respektowanie praw jednostki w kontekście państwowych obowiązków. Proponowane zmiany w przepisach mogą stać się kluczowym krokiem w ochronie wolności sumienia i przekonań w Polsce.
Czy państwo jest gotowe na zmiany w podejściu do służby wojskowej? Na odpowiedź czekają nie tylko zainteresowani, ale również obywatele, którzy chcą widzieć władze otwarte na dialog z różnorodnością społeczną.
KTO PODLEGA MOBILIZACJI
Służba wojskowa w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny
Art. 531. [Nadanie przydziału mobilizacyjnego]
Ust. 1. ŻOŁNIERZY REZERWY, których w pierwszej kolejności przewiduje się powołać do służby wojskowej pełnionej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, przeznacza się do tej służby przez nadanie w czasie pokoju przydziału mobilizacyjnego na stanowiska służbowe lub do pełnienia funkcji wojskowych, które są określone w etacie jednostki wojskowej i występują w czasie wojny.
2. Przydział mobilizacyjny może zostać nadany również żołnierzowi w służbie wojskowej w dniu jego zwolnienia z tej służby, ze skutkiem następującym po dniu zwolnienia ze służby.
3. (…)
4. Przydziałów mobilizacyjnych nie nadaje się osobom, które są wyłączone od obowiązku pełnienia służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, oraz osobom, którym odroczono obowiązek służby wojskowej – POLITYCY
5. Pracownikom resortu obrony narodowej nadaje się pracownicze przydziały mobilizacyjne na stanowiska określone w etacie jednostki wojskowej albo komórki organizacyjnej występujące w czasie wojny.
6. W razie potrzeby również pracownikom zatrudnionym u innych pracodawców oraz innym osobom niebędącym pracownikami mogą być nadawane w czasie pokoju pracownicze przydziały mobilizacyjne na stanowiska pracownicze, które są określone w etacie jednostki wojskowej i występują w czasie wojny.
7. Pracowniczych przydziałów mobilizacyjnych nie nadaje się osobom, które:
1) nie ukończyły 18 lat życia;
2) ukończyły 60 lat życia, z wyjątkiem osób zatrudnionych w jednostce wojskowej albo komórce organizacyjnej, które wyraziły zgodę na nadanie im tego przydziału;
3) posiadają nadany przydział mobilizacyjny;
4) są sędziami, asesorami sądowymi lub prokuratorami;
5) są funkcjonariuszami Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Służby Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Ochrony Kolei, Straży Marszałkowskiej, Służby Celno-Skarbowej lub pracownikami specjalistycznych uzbrojonych formacji ochronnych w jednostkach organizacyjnych podległych, podporządkowanych lub nadzorowanych przez ministrów, kierowników urzędów centralnych, wojewodów, Prezesa Narodowego Banku Polskiego oraz Krajową Radę Radiofonii i Telewizji;
6) są wyłączone od obowiązku pełnienia służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny;
7) zostały uznane za trwale lub długotrwale niezdolne do pracy w gospodarstwie rolnym na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników lub za całkowicie niezdolne do pracy oraz samodzielnej egzystencji albo całkowicie niezdolne do pracy na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub zaliczone do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności albo umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
8. Przydziały mobilizacyjne oraz pracownicze przydziały mobilizacyjne nadaje oraz uchyla szef wojskowego centrum rekrutacji, działając w porozumieniu z dowódcą jednostki wojskowej, a w przypadku stanowisk określonych w etacie komórek organizacyjnych, w porozumieniu z Dyrektorem Generalnym urzędu obsługującego Ministra Obrony Narodowej.
9. Nadanie przydziału mobilizacyjnego oraz pracowniczego przydziału mobilizacyjnego następuje w formie karty mobilizacyjnej. Osoba, której nadano przydział mobilizacyjny lub pracowniczy przydział mobilizacyjny, jest obowiązana przyjąć kartę mobilizacyjną.
(…)
Dlaczego tak ważne jest odbycie ćwiczeń oraz złożenie przysięgi?
Bo wtedy stajesz się ŻOŁNIERZEM REZERWY pasywnej i można wręczyć Tobie kartę MOBILIZACYJNĄ zgodnie z art. 531 ust. 1 Ustawy o obronie Ojczyzny.
Czy muszę odbyć zasadniczą służbę wojskową, jeżeli to jest niezgodne z moim światopoglądem oraz moją wiarą?
NIE, w Polsce prawo do odmowy odbycia służby wojskowej jest prawem konstytucyjnym. Wynika bezpośrednio z art. 85 ust. 3 Konstytucji RP stanowiącego, że osoba, której przekonania religijne nie pozwalają na służbę wojskową kierowana jest do odbycia obowiązkowej służby zastępczej. Dodatkowo, takie prawa sankcjonuje ustawa O gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz.U.2023.265 t.j. z dnia 2023.02.09) oraz art. 13 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, które gwarantują nam prawo do wolności i do poszanowania naszego prywatnego i rodzinnego życia, dodatkowym gwarantem jest instytucja zastępczej służby wojskowej.
Art. 571. Ust. 1 ustawy o Obronie Ojczyzny cyt.:
„[Złożenie wniosku o przeznaczenie do służby zastępczej]
Osoba podlegająca kwalifikacji wojskowej, która została przeznaczona do odbycia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej, może złożyć wniosek o przeznaczenie jej do służby zastępczej w podmiocie”.
Art. 572. [Termin złożenia i rozpatrzenia wniosku o przeznaczenie do służby zastępczej]
Ust. 1 Wniosek o przeznaczenie do służby zastępczej w podmiocie osoba podlegająca kwalifikacji wojskowej składa na piśmie do właściwej komisji wojewódzkiej, za pośrednictwem szefa wojskowego centrum rekrutacji, najpóźniej w dniu doręczenia jej karty powołania do odbycia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej.
Wniosek o zastępczą służbę wojskową można ZŁOŻYĆ TYLKO W JEDNYM DNIU, W DNIU OTRZYMANIA WEZWANIA na ćwiczenia wojskowe lub karty mobilizacyjnej.
Wniosek możemy złożyć za potwierdzeniem odbioru w WCR, który nas wzywa lub za pośrednictwem Poczty Polskiej za zwrotnym potwierdzeniem odbioru (żółta kartka).
Jeśli potrzebujcie Państwo pomocy w przygotowaniu dokumentacji w tym zakresie, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią pod numerem telefonu 579636527 lub pisząc na adres: poczta@legaartis.pl