Synagoga Nożyków przy ul. Twardej 6, jedyna czynna przedwojenna bożnica w Warszawie, odzyskała dawny blask po trwającym kilka miesięcy remoncie elewacji frontowej. Prace, współfinansowane przez miasto kwotą niemal 370 tys. zł, zakończyły się sukcesem, przywracając budynkowi jego historyczny wygląd.
POLECAMY: W Warszawie miała miejsce próba podpalenia żydowskiej synagogi. Sikorski ubolewa
Odtworzenie detali architektonicznych
Według stołecznego konserwatora zabytków, stan fasady łączącej elementy neoromańskie i mauretańskie był bardzo zły. „Plecionki, roślinne fryzy, kapitele pilastrów, dekoracyjne gzymsy i opaski okienne były mocno zniszczone i dosłownie odpadały. Sztukaterie wymagały pilnych napraw, część z nich należało całkowicie odtworzyć” – poinformował konserwator. W ramach prac odnowiono również medalion z gwiazdą Dawida umieszczony w centralnym punkcie elewacji, który zastąpił oryginalne okno po wojnie.
Konserwator wyjaśnił, że medalion został wprowadzony po demontażu metalowego detalu z dachu synagogi przez okupantów podczas II wojny światowej. „Decyzja o nowym elemencie sztukatorskim z symbolem religijnym wiązała się najprawdopodobniej z potrzebą identyfikacji funkcji budynku po wojnie” – dodał.
Kolorystyka i rekonstrukcja blacharska
Jednym z wyzwań było ustalenie pierwotnej kolorystyki elewacji. Ze względu na wielokrotne przemalowywania budynku konieczne były szczegółowe badania archiwalne. Ostatecznie zdecydowano się na odtworzenie barw zbliżonych do tych, które zastosowano podczas poprzedniego remontu.
Równocześnie z pracami przy elewacji wykonano konserwację i częściową rekonstrukcję elementów blacharskich wieńczących fasadę. Dotyczyło to dwóch waz oraz sterczyny – smukłej kamiennej wieżyczki zakończonej iglicą. Jak wskazał konserwator, elementy te były w tragicznym stanie. „Ze względu na brak wzmocnień, wazy dosłownie zapadły się pod własnym ciężarem, a powojenne ingerencje zniekształciły ich oryginalną formę” – poinformował.
Wazy zostały naprawione i zrekonstruowane zgodnie z historycznym wzorem, natomiast sterczyna, zbyt zniszczona do uratowania, została wiernie odtworzona na podstawie archiwalnych fotografii. Odtworzono również brakujące elementy dekoracyjne, w tym kulę zdobioną plecionką i gwiazdą Dawida.
Kontynuacja prac w 2025 roku
Remont elewacji frontowej to dopiero początek. Właściciel obiektu, Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie, planuje na 2025 rok kontynuację prac przy pozostałych elewacjach, co pozwoli na kompleksowe odświeżenie całego budynku.
Historia Synagogi Nożyków
Synagoga przy ul. Twardej 6 została wzniesiona w latach 1898–1902 z fundacji małżeństwa Rywki i Zalmana Nożyków, mieszkańców pobliskiej ul. Próżnej. W 1940 roku, podczas okupacji hitlerowskiej, bożnica została zamknięta i zdewastowana – służyła za stajnie i magazyn paszy. Po utworzeniu warszawskiego getta ponownie pełniła funkcje religijne do czasu jego likwidacji w lipcu 1942 roku.
Budynek przetrwał wojnę znacznie uszkodzony, szczególnie w czasie Powstania Warszawskiego. Po wojnie, w latach 1951–1968, był użytkowany jako synagoga. Następnie został zamknięty, a w latach 1977–1983 przeszedł gruntowny remont, podczas którego dobudowano od strony wschodniej aneks biurowy. Od 1983 roku synagoga ponownie funkcjonuje jako miejsce modlitwy i centrum życia Żydowskiej społeczności Warszawy.