Nowacka pod ostrzałem RPO za zmiany w nauczeniu religii

Minister edukacji Barbara Nowacka znów w ogniu krytyki. Rzecznik Praw Obywatelskich alarmuje, że nowe przepisy dotyczące lekcji religii w szkołach budzą poważne wątpliwości konstytucyjne i mogą naruszać prawa nauczycieli.

RPO o wątpliwościach konstytucyjnych nowych przepisów

W piśmie z 5 czerwca 2025 r. Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek zwrócił się do minister edukacji Barbary Nowackiej z prośbą o wyjaśnienia dotyczące zmian w organizacji lekcji religii w szkołach publicznych. Chodzi o rozporządzenie MEN z 17 stycznia 2025 r., które od 1 września 2025 r. ogranicza liczbę godzin religii do jednej w tygodniu.

RPO wskazuje, że nowe przepisy mogą być niezgodne z Konstytucją RP, ponieważ regulują kwestie związane z wolnością sumienia i religii (art. 53 Konstytucji), które powinny być uregulowane na poziomie ustawy, a nie rozporządzenia.

„Regulacje prawne określające podstawowe zasady korzystania z tej wolności stanowią tzw. materię ustawową i nie mogą być przekazywane do uregulowania aktem wykonawczym do ustawy. Tym bardziej nie powinno to zatem być rozporządzenie oparte na blankietowym upoważnieniu ustawowym” – podkreślił Wiącek.

Niezgodność z art. 92 Konstytucji

RPO zwraca uwagę, że art. 12 ust. 2 ustawy o systemie oświaty, na podstawie którego wydano rozporządzenie, nie spełnia wymogów szczegółowości określonych w art. 92 Konstytucji.

„Artykuł ten nie zawiera żadnych wytycznych, którymi powinien kierować się organ wydający rozporządzenie. W konsekwencji istnieje ryzyko, że wszelkie zmiany dotyczące organizacji lekcji religii mogą być skutecznie kwestionowane” – ostrzega RPO.

Konsekwencje dla nauczycieli religii

Zmniejszenie liczby godzin religii może mieć poważne skutki dla nauczycieli. Według Stowarzyszenia Katechetów Świeckich (SKS) więcej niż 10 tysięcy osób straci pracę lub będzie miało drastycznie ograniczony wymiar zatrudnienia.

RPO zwraca też uwagę, że wielu katechetów nie zdąży zdobyć kwalifikacji do nauczania innych przedmiotów, co może prowadzić do poczucia dyskryminacji i braku wsparcia ze strony państwa.

Czy rząd zmieni decyzję?

Rzecznik Praw Obywatelskich zaapelował do minister Nowackiej o ustosunkowanie się do tych zarzutów. Czy MEN podejmie działania naprawcze, czy zmiany wejdą w życie mimo kontrowersji?

Eksperckie podsumowanie: Religia do kościoła, szkoła neutralna światopoglądowo

Obecna debata o miejscu lekcji religii w szkołach publicznych powinna być impulsem do głębszej refleksji nad rozdziałem państwa od Kościoła. Szkoła to instytucja oświatowa, a nie miejsce indoktrynacji religijnej – powinna być neutralna światopoglądowo, aby wszyscy uczniowie, niezależnie od wyznania (lub jego braku), czuli się w niej równoprawni.

Dlaczego religia nie powinna być w szkołach?

1. Naruszenie zasady neutralności światopoglądowej – Obecność religii w szkołach, zwłaszcza w formie zdominowanej przez jeden wyznaniowy punkt widzenia, stoi w sprzeczności z ideą świeckiego państwa.
2. Dyskryminacja dzieci niewierzących lub innych wyznań – Obowiązkowa (lub domyślnie wpisana w plan) religia katolicka marginalizuje uczniów, którzy nie uczestniczą w tych zajęciach.
3. Kościół jest naturalnym miejscem nauki religii – Jeśli rodzice chcą, by ich dzieci uczyły się wiary, powinni posyłać je na katechezę w parafii, a nie przenosić ten obowiązek do szkół.
4. Coraz większe odejście Polaków od Kościoła – Afery, skandale obyczajowe i opór wobec współczesnych wyzwań społecznych sprawiają, że zaufanie do instytucji Kościoła spada. Szkoła nie powinna być polem jego wpływów.

Szkoła bez symboli religijnych – dlaczego to ważne?

Obecność krzyży czy innych symboli religijnych w przestrzeni publicznej szkół narusza zasadę równości. Państwo nie powinno promować żadnej religii – tym bardziej w miejscu, do którego uczęszczają dzieci o różnorodnych przekonaniach. Neutralność szkoły to gwarancja wolności sumienia dla wszystkich.

Co dalej?

• Religia powinna być dobrowolna i odbywać się poza szkołą – np. w salkach parafialnych.
• Etyka jako alternatywa dostępna dla wszystkich – nie tylko dla tych, którzy rezygnują z religii.
• Usunięcie symboli religijnych ze szkół – przestrzeń publiczna powinna być wolna od narzucania jakiejkolwiek wiary.

Czas skończyć z uprzywilejowaniem religii w szkołach. Nauka wiary to sprawa Kościoła i rodzin, a nie państwowej edukacji.