Warszawa, Polska. Po zaledwie 18 dniach na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS), polski astronauta Sławosz Uznański-Wiśniewski wrócił na Ziemię. Jego misja IGNIS, pierwsza polska misja technologiczno-naukowa, zakończyła się sukcesem, ale pobyt w mikrograwitacji niesie ze sobą szereg wyzwań dla ludzkiego organizmu. Alessandro Alcibiade, lekarz misji IGNIS z Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA), odpowiedzialny za zdrowie Polaka, ujawnił, jakie konsekwencje czekają astronautów po powrocie z orbity i dlaczego adaptacja do ziemskich warunków jest tak trudna. Jego spostrzeżenia rzucają nowe światło na fizjologiczne koszty eksploracji kosmosu.
Pierwsze dni po powrocie: szok dla organizmu
Dla osób takich jak Sławosz Uznański-Wiśniewski, które są doskonale przygotowane fizycznie i spędzają na orbicie stosunkowo krótki czas, bezpośrednie konsekwencje pobytu w mikrograwitacji są zazwyczaj niewielkie. Jednak już po kilku dniach widoczne stają się pewne zmiany. Jak tłumaczy doktor Alcibiade, astronauci, zwłaszcza na początku misji, często mają pełniejsze i zaczerwienione twarze. Jest to wynik przemieszczania się płynów ustrojowych z niższych partii ciała w warunkach braku grawitacji. Ta opuchlizna często idzie w parze z zawrotami głowy i dezorientacją, które zazwyczaj ustępują po kilku dniach adaptacji do ziemskiej grawitacji. Badania krwi astronautów wykazują wskaźniki podobne do tych u osób długo przebywających w ekstremalnych warunkach, takich jak stacje polarne czy łodzie podwodne.
Długoterminowe wyzwania: zaniki i niedobory
Choć krótka misja IGNIS nie wiązała się z poważnymi długoterminowymi konsekwencjami dla Polaka, astronauci przebywający na orbicie dłużej mierzą się z o wiele większymi wyzwaniami. Alessandro Alcibiade podkreśla, że długotrwała mikrograwitacja prowadzi do nieuchronnych zaników mięśni oraz spadku gęstości kości. Te zmiany są na tyle poważne, że po powrocie na Ziemię wielu astronautów nie jest w stanie samodzielnie chodzić i wymaga długiej, intensywnej rehabilitacji. Doktor Alcibiade, który monitorował zdrowie Uznańskiego-Wiśniewskiego na orbicie i był przy nim po powrocie, teraz nadzoruje jego rehabilitację w Europejskim Centrum Astronautów ESA w Kolonii. Dodatkowo, eksperci zauważają u astronautów niedobory witamin, takich jak B12 czy D, wynikające z ograniczonego dostępu do świeżej żywności i naturalnego światła słonecznego, co wymaga stałej suplementacji.
Niewidzialne zagrożenie: promieniowanie kosmiczne
Jednym z najpoważniejszych zagrożeń w kosmosie jest promieniowanie jonizujące. Jego długotrwała ekspozycja może prowadzić do poważnych uszkodzeń, w tym zmian w szpiku kostnym, uszkodzeń tkanek oraz DNA. Lekarz misji IGNIS zapewnia, że astronauci są stale monitorowani pod kątem ekspozycji na promieniowanie, a dopuszczalna dawka jest ściśle określona przez Międzynarodową Komisję Ochrony Radiologicznej (ICRP). Aby zapewnić dodatkową ochronę, służby naziemne nieustannie monitorują tzw. pogodę kosmiczną, czyli zjawiska związane z aktywnością Słońca. W przypadku silnych rozbłysków słonecznych czy koronalnych wyrzutów masy, które generują intensywny wiatr słoneczny, astronauci przenoszą się do specjalnie chronionych sekcji ISS, minimalizując ryzyko.
Gen Odkrywcy: Dlaczego ryzykują zdrowie?
Mimo tych wszystkich wyzwań i zagrożeń, misje kosmiczne są nieustannie realizowane. Doktor Alessandro Alcibiade porównuje swoją pracę do tej wykonywanej przez lekarzy wojskowych zajmujących się pilotami myśliwców – jego pacjenci są ponadprzeciętnie zdrowi, ale jednocześnie narażeni na ekstremalne i niebezpieczne warunki. Zdaniem Alcibiade, podejmowanie takiego ryzyka jest niezbędne dla rozwoju ludzkości. Nawiązuje do teorii „genu odkrywcy”, nazywanego również genem Ulissesa, która sugeruje genetyczną predyspozycję do eksploracji. To właśnie tacy ludzie, gotowi do przełamywania ograniczeń i przekraczania granic, popychają cywilizację do przodu. Bez nich, jak podsumowuje doktor Alcibiade, ludzkość wciąż tkwiłaby w epoce kamienia łupanego, podkreślając fundamentalne znaczenie misji kosmicznych dla postępu naukowego i technologicznego.
