Dawstwo krwi w Polsce odgrywa kluczową rolę w ratowaniu życia i zdrowia pacjentów. Choć większość krwiodawców oddaje krew honorowo, prawo przewiduje sytuacje, w których dawcy mogą otrzymać rekompensatę pieniężną. W szczególnych przypadkach wysokość tej rekompensaty może sięgać nawet 1000 złotych. Przyjrzyjmy się dokładnie, komu przysługuje ta forma wynagrodzenia i jakie są jej podstawy prawne.
Regulacje prawne dotyczące rekompensat dla krwiodawców
Zgodnie z Ustawą o publicznej służbie krwi z dnia 22 sierpnia 1997 roku, dawcy rzadkich grup krwi oraz osoby poddane specjalistycznym zabiegom, takim jak uodpornienie w celu pozyskania osocza lub surowic diagnostycznych, mają prawo do rekompensaty za poniesione niedogodności. Świadczenia te wypłacane są przez jednostki publicznej służby krwi, takie jak regionalne centra krwiodawstwa i krwiolecznictwa, Wojskowe Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa czy placówki prowadzone przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych.
Rekompensata obejmuje m.in.:
- Wynagrodzenie za oddanie krwi rzadkich grup.
- Świadczenia za zabiegi poprzedzające oddanie krwi, takie jak uodpornienie.
Rzadkie grupy krwi – co kwalifikuje do świadczenia?
Nie każda grupa krwi kwalifikuje dawcę do otrzymania rekompensaty. Rzadkie grupy krwi to takie, które spełniają jeden z poniższych warunków:
- Brak antygenów o wysokiej częstości występowania, np. KK, Kp(b-), Vel ujemny.
- Fenotyp występujący z częstością poniżej 1% w populacji ludzkiej.
- Kombinacja rzadkich fenotypów w różnych układach grupowych krwi.
- Fenotyp null, czyli całkowity brak antygenów w danym układzie grupowym.
Ile wynosi rekompensata dla krwiodawców?
Wysokość świadczenia zależy od rodzaju oddanej krwi, jej składników lub zastosowanych zabiegów. Aktualne stawki, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 14 listopada 2023 roku, wynoszą:
- 130 zł za 1 litr krwi rzadkiej grupy.
- 500 zł za litr osocza od dawcy poddanego zabiegowi uodpornienia.
- 280 zł za litr krwi z wytworzonymi przeciwciałami po uodpornieniu.
- 185 zł za składniki krwi pobrane metodą aferezy (np. koncentrat płytek krwi).
Dodatkowo:
- Zabieg uodpornienia: pierwszy zabieg – 70 zł, każdy kolejny – 35 zł.
- Pobranie krwi w celu uodpornienia: 1,40 zł za mililitr.
Maksymalna kwota rekompensaty za jednorazowy zabieg, wliczając wszystkie elementy, wynosi 1000 zł.
Dodatkowe uprawnienia dla dawców krwi
Poza rekompensatą pieniężną, dawcom przysługują inne korzyści wynikające z przepisów prawa. Są to m.in.:
- Zwolnienie od pracy w dniu oddania krwi oraz dniu następnym.
- Zwrot kosztów przejazdu do placówki krwiodawstwa.
- Posiłek regeneracyjny, który najczęściej zawiera produkty wysokokaloryczne, np. czekoladę czy baton energetyczny.
- Możliwość uzyskania tytułów takich jak Honorowy Dawca Krwi czy Zasłużony Honorowy Dawca Krwi.
Znaczenie dawców krwi w systemie ochrony zdrowia
Polska służba zdrowia opiera się na dobrowolnym i nieodpłatnym dawstwie krwi. Mimo to liczba osób gotowych regularnie oddawać krew jest niewystarczająca. Wprowadzenie rekompensat ma na celu zachęcenie potencjalnych dawców, zwłaszcza tych posiadających rzadkie grupy krwi, do uczestnictwa w programie.
Według danych Narodowego Centrum Krwi, w 2023 roku liczba krwiodawców spadła o 7% w porównaniu do roku poprzedniego, co jest niepokojącym sygnałem. Wprowadzenie dodatkowych świadczeń finansowych może stanowić skuteczny sposób na poprawę tej sytuacji.
