Rząd planuje bezprecedensowy zastrzyk finansowy dla Poczty Polskiej, która od lat zmaga się z ogromnymi problemami finansowymi. Na stół ma trafić blisko 2 miliardy złotych z publicznych pieniędzy, które mają zabezpieczyć funkcjonowanie narodowego operatora w najbliższych latach. Decyzja w tej sprawie, która ma zapaść na posiedzeniu Rady Ministrów już 29 lipca, budzi ogromne emocje i stawia fundamentalne pytanie: czy to realna szansa na odbudowę, czy jedynie kosztowne podtrzymywanie przy życiu „pacjenta na OIOM-ie”?
Propozycja nowelizacji ustawy, przygotowana przez Ministerstwo Aktywów Państwowych, zakłada drastyczne zwiększenie limitu wydatków na finansowanie tzw. usług powszechnych. To strategiczny ruch, który ma na celu nie tylko pokrycie bieżących strat, ale także dostosowanie spółki do unijnych wymogów. Jednak w tle tej operacji ratunkowej kryje się głębszy problem – czy tradycyjny model poczty ma jeszcze rację bytu w dobie cyfryzacji i rosnącej konkurencji ze strony prywatnych firm kurierskich? Losy Poczty Polskiej stają się testem dla rządu i jego strategii wobec kluczowych spółek Skarbu Państwa.
Miliardy z budżetu na stół. Rząd podjął kluczową decyzję
Skala planowanej pomocy finansowej jest imponująca i pokazuje, w jak trudnej sytuacji znajduje się Poczta Polska. Zgodnie z projektem nowelizacji ustawy o prawie pocztowym, który wkrótce trafi pod obrady rządu, limit wydatków na rekompensatę z tytułu świadczenia usług powszechnych zostanie znacząco podniesiony. Dotychczasowy limit, wynoszący 1,3 mld zł, ma wzrosnąć do niemal 2 miliardów złotych. To ogromna różnica, zwłaszcza w porównaniu do wcześniejszych lat, gdy roczna pomoc była ograniczona do 651 mln zł.
Nowe środki mają być rozłożone na dwa lata, aby pokryć koszty operacyjne poniesione przez spółkę w latach 2024-2025. Jak ujawniło Ministerstwo Aktywów Państwowych, planowane finansowanie ma wynieść:
- 997 milionów złotych w 2026 roku
- 960 milionów złotych w 2027 roku
Celem tej gigantycznej dotacji jest, jak czytamy w uzasadnieniu, „zapewnienie ciągłości świadczenia usług powszechnych w sposób stabilny i zgodny z wymogami unijnymi”. Rząd podkreśla, że bez tych pieniędzy Poczta Polska nie byłaby w stanie realizować swoich ustawowych obowiązków, co mogłoby zagrozić bezpieczeństwu obrotu pocztowego w kraju. To jasny sygnał, że państwo nie zamierza pozostawić narodowego operatora samemu sobie, nawet jeśli koszty ratunku są astronomiczne.
Dlaczego Poczta Polska potrzebuje tak gigantycznych pieniędzy?
Decyzja o przekazaniu tak ogromnych środków nie wzięła się znikąd. Kondycja finansowa Poczty Polskiej od dawna budzi niepokój. W 2023 roku spółka odnotowała potężną stratę brutto w wysokości 745 milionów złotych. Chociaż w kolejnym okresie udało się nieco poprawić wyniki – strata netto spadła do 213 mln zł przy jednoczesnym wzroście przychodów o 200 mln zł – sytuacja wciąż jest krytyczna. Skalę problemu doskonale obrazują słowa prezesa spółki, Sebastiana Mikosza.
W niedawnej rozmowie z „Forbesem” prezes użył medycznej metafory, która wstrząsnęła opinią publiczną: „Zależy nam głównie na tym, aby 'pacjent’ przeżył. On wciąż jest na OIOM-ie, ale jego stan poprawił się na tyle, że nie wymaga już intubacji”. To dramatyczne porównanie pokazuje, że Poczta Polska walczy o przetrwanie, a każda pomoc finansowa jest na wagę złota. Bez wsparcia z budżetu państwa, spółka mogłaby stracić płynność finansową, co oznaczałoby paraliż jej działalności.
Pieniądze są potrzebne nie tylko na pokrycie strat, ale również na sfinansowanie kluczowych, choć często nierentownych, zadań. W dobie cyfryzacji i spadku liczby wysyłanych listów, Poczta Polska musi mierzyć się z rosnącą konkurencją na rynku paczek, który jest zdominowany przez zwinne i nowoczesne firmy kurierskie. Utrzymanie tysięcy placówek, zwłaszcza na terenach wiejskich, oraz zatrudnianie kilkudziesięciu tysięcy pracowników generuje ogromne koszty stałe, których nie jest w stanie pokryć z bieżących przychodów.
Usługi powszechne, czyli co państwo ratuje za nasze pieniądze?
Kluczowym argumentem rządu za przekazaniem miliardów złotych jest konieczność finansowania „usług powszechnych”. Co to właściwie oznacza? Usługi powszechne to zadania, które Poczta Polska musi realizować jako wyznaczony operator narodowy. Obejmują one przede wszystkim przyjmowanie, sortowanie i doręczanie listów oraz paczek na terenie całego kraju po przystępnych, jednolitych cenach. Państwo gwarantuje, że każdy obywatel, niezależnie od tego, czy mieszka w centrum Warszawy, czy w małej wsi na Podlasiu, ma dostęp do podstawowych usług pocztowych.
Ministerstwo Aktywów Państwowych podkreśla, że zapewnienie tych usług ma strategiczne znaczenie dla spójności społecznej i bezpieczeństwa państwa. W uzasadnieniu projektu czytamy, że nowelizacja ma „zapewnić bezpieczeństwo obywatelom korzystającym z tych usług”. W praktyce oznacza to, że Poczta Polska nie może, w przeciwieństwie do firm komercyjnych, zrezygnować z obsługi mniej zaludnionych i nierentownych obszarów. To właśnie te zadania generują znaczną część kosztów, na które spółka otrzymuje rekompensatę z budżetu.
Jednak w erze e-maili, e-faktur i paczkomatów rola tradycyjnej poczty systematycznie maleje. Coraz więcej spraw urzędowych można załatwić online, a rynek przesyłek kurierskich rozwija się w zawrotnym tempie. To rodzi pytanie o długofalową strategię: czy państwo powinno w nieskończoność finansować model, który staje się coraz mniej adekwatny do współczesnych realiów, czy raczej zainwestować w gruntowną transformację Poczty Polskiej w nowoczesnego operatora logistycznego i cyfrowego?
Doraźna pomoc czy plan na przyszłość? Przyszłość giganta pod znakiem zapytania
Przekazanie blisko 2 miliardów złotych z pewnością pomoże Poczcie Polskiej przetrwać najtrudniejszy okres i ustabilizować finanse w perspektywie najbliższych dwóch lat. Jednak eksperci i analitycy rynku zastanawiają się, co dalej. Czy jest to jedynie doraźna pomoc, która odsuwa w czasie konieczność podjęcia trudnych i bolesnych decyzji restrukturyzacyjnych, czy też pierwszy krok w kierunku realnej odbudowy?
Przypadek Poczty Polskiej staje się symbolicznym testem dla całego systemu wspierania spółek państwowych. Krytycy wskazują, że wieloletnie dotowanie nierentownych obszarów działalności bez jednoczesnego wdrażania głębokich reform może prowadzić do marnotrawienia publicznych pieniędzy. Z drugiej strony, zwolennicy interwencji państwa argumentują, że rola społeczna i strategiczna Poczty Polskiej jest bezcenna i warta ochrony, nawet za wysoką cenę.
Pewne jest jedno: przyszłość narodowego operatora będzie zależeć nie tylko od wysokości kolejnych dotacji, ale przede wszystkim od wizji i odwagi w przeprowadzaniu zmian. Czy spółce uda się przekształcić w nowoczesną firmę, zdolną konkurować na dynamicznym rynku? Czy znajdzie nowe źródła przychodów, które uniezależnią ją od państwowej kroplówki? Odpowiedzi na te pytania zadecydują, czy miliardy złotych z kieszeni podatników okażą się inwestycją w przyszłość, czy jedynie kosztownym pożegnaniem z przeszłością.
