Ogłoszono zmiany w naliczaniu opłat za śmieci. Co zostanie zmienione?

W Polsce opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi budzą liczne kontrowersje. System, który miał być sprawiedliwy i efektywny, często prowadzi do niesprawiedliwego obciążenia mieszkańców. W odpowiedzi na te problemy, Ministerstwo Klimatu i Środowiska podjęło działania mające na celu reformę obecnych zasad. Wiceminister klimatu, Anita Sowińska, zapewnia, że rewolucja w systemie naliczania opłat jest nieunikniona i już trwa.

Skargi mieszkańców i interwencja RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich, Marcin Wiącek, zainterweniował w połowie kwietnia, wysyłając pismo do resortu klimatu. Wskazał w nim na problem niewspółmiernych opłat za odpady komunalne, który jest motywem przewodnim licznych skarg napływających od mieszkańców. „Niewspółmierność opłat na rzecz gmin do faktycznie wytwarzanych odpadów” to główny zarzut zgłaszany przez obywateli.

Metody naliczania opłat

Marcin Wiącek podkreślił, że metoda uzależniająca wysokość opłaty od liczby mieszkańców danej nieruchomości najlepiej realizuje zasadę „zanieczyszczający płaci”. Inne metody, takie jak opłata od zużycia wody, powierzchni lokalu mieszkalnego czy gospodarstwa domowego, generują przypadki oczywiście nieproporcjonalnego obciążenia niektórych uczestników systemu.

Problemy jednoosobowych gospodarstw domowych

Skargi wskazują, że jednoosobowe gospodarstwa domowe są często obciążane opłatami na równi z wieloosobowymi rodzinami, mimo oczywistych różnic w ilości wytwarzanych odpadów. Metody naliczania opłat od powierzchni lokalu lub gospodarstwa domowego prowadzą do niesprawiedliwości, która dotyka zwłaszcza osoby samotnie mieszkające.

Odpowiedź Ministerstwa Klimatu

Wiceminister klimatu, Anita Sowińska, w odpowiedzi na pytania RPO, zapewniła, że ministerstwo pracuje nad usprawnieniem systemu naliczania opłat. Prace te prowadzone są przy współudziale samorządów w ramach Zespołu doradczego do spraw systemowych rozwiązań w zakresie gospodarki odpadami. Zespół został powołany w listopadzie 2020 roku i kontynuuje swoje działania.

Nowe rozwiązania

Ministerstwo dąży do wprowadzenia rozwiązań umożliwiających gminom łatwiejsze weryfikowanie liczby osób zamieszkujących daną nieruchomość, co ma ułatwić stosowanie metody „od osoby”. Ponadto, w 2021 roku wprowadzono zmiany do ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, które pozwalają na odejście od odpowiedzialności zbiorowej w przypadku niedopełnienia obowiązku selektywnego zbierania odpadów w budynkach wielolokalowych.

Indywidualne rozliczanie odpadów

Nowe przepisy umożliwiają gminom indywidualne rozliczanie poszczególnych lokali z selektywnego zbierania odpadów. Dzięki temu za niedopełnienie obowiązku segregacji odpadów zapłaci ich wytwórca, a nie wszyscy mieszkańcy bloku. To rozwiązanie ma na celu bardziej sprawiedliwe naliczanie opłat i motywowanie do odpowiedzialnego zarządzania odpadami.

Zasada „zanieczyszczający płaci”

Ministerstwo Klimatu jest również zaangażowane w wdrażanie przepisów realizujących zasadę „zanieczyszczający płaci”. Przepisy te mają być spójne z regulacjami unijnymi, a producenci produktów będą odpowiedzialni (m.in. finansowo) za odpady powstające z ich produktów. Finansowe zaangażowanie producentów, w tym partycypowanie w kosztach gospodarowania odpadami oraz właściwe projektowanie produktów, ma na celu obniżenie kosztów ponoszonych przez gminy i właścicieli nieruchomości.

Reforma systemu naliczania opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi jest nieunikniona. Ministerstwo Klimatu i Środowiska, przy współpracy z samorządami, dąży do wprowadzenia sprawiedliwszych i bardziej efektywnych rozwiązań. Wdrażane zmiany mają na celu lepsze realizowanie zasady „zanieczyszczający płaci”, co ma przynieść korzyści zarówno dla mieszkańców, jak i środowiska. Oczekujemy, że nowe przepisy przyniosą znaczącą poprawę w systemie naliczania opłat i zmniejszą liczbę skarg od obywateli.