Polski system ubezpieczeń społecznych przechodzi istotną reformę, która ma znacząco wpłynąć na zasady oskładkowania umów cywilnoprawnych. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przygotowuje nowelizację ustaw o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zmiany te mają na celu uproszczenie i ujednolicenie zasad dotyczących składek, co wiąże się z obowiązkowym oskładkowaniem wszystkich umów cywilnoprawnych, z wyjątkiem tych zawieranych przez uczniów i studentów do 26. roku życia. Jakie są kluczowe aspekty tej reformy i jakie mogą być jej konsekwencje? Oto szczegółowy przegląd planowanych zmian oraz ich potencjalny wpływ na osoby pracujące i przedsiębiorców.
Projekt nowelizacji: Co zmienia nowa regulacja?
Oskładkowanie umów cywilnoprawnych
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przygotowuje projekt nowelizacji, który zakłada objęcie obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym (emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym) wszystkich umów cywilnoprawnych. Dotychczas w Polsce istniały różnice w zasadach oskładkowania umów o dzieło i umów-zleceń. Nowe przepisy mają na celu usunięcie tych rozbieżności, co ma zapewnić równe traktowanie wszystkich form zatrudnienia w zakresie zabezpieczeń społecznych.
Wyjątki od nowego obowiązku
Planowana nowelizacja przewiduje wyjątek dla umów cywilnoprawnych zawieranych przez uczniów szkół ponadpodstawowych oraz studentów do ukończenia 26. roku życia. Taki zapis ma na celu ochronę młodych ludzi przed dodatkowymi obciążeniami finansowymi, które mogłyby wpłynąć na ich sytuację ekonomiczną podczas nauki.
Cel reformy: Ujednolicenie zasad i zapewnienie równości
Kamień milowy dla Polski
Jednym z głównych celów wprowadzenia nowych przepisów jest dostosowanie polskiego systemu ubezpieczeń społecznych do wymogów określonych w Krajowym Planie Odbudowy (KPO). Pełne oskładkowanie umów cywilnoprawnych jest jednym z tzw. kamieni milowych, które Polska musi zrealizować, aby uzyskać środki z funduszy unijnych. Tomasz Lasocki, prawnik z Uniwersytetu Warszawskiego i ekspert Federacji Przedsiębiorców Polskich, podkreśla, że reforma ma na celu zapewnienie rzeczywistego dostępu do systemu zabezpieczeń społecznych i ujednolicenie zasad, co ma na celu eliminację nieuczciwej konkurencji między przedsiębiorcami.
Konieczność rewizji zasad ubezpieczeń społecznych
Obecny stan prawny, w którym niektóre umowy cywilnoprawne są oskładkowane, a inne nie, prowadzi do niejednolitości i trudności w zarządzaniu ubezpieczeniami. W rezultacie Polska jest jednym z nielicznych krajów w Europie, które stosują takie zróżnicowanie. Reforma ma na celu uproszczenie systemu, co ma przyczynić się do lepszego funkcjonowania rynku pracy i sprawiedliwego traktowania pracowników.
Oskładkowanie umów cywilnoprawnych: Jakie są obecne zasady?
Umowy o dzieło i umowy-zlecenia
Obecnie w Polsce umowy o dzieło są zwolnione z obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne. Z kolei umowy-zlecenia podlegają oskładkowaniu tylko wtedy, gdy zleceniobiorca nie jest już objęty obowiązkowymi składkami z tytułu innego zatrudnienia lub umowy zlecenia. W przypadku, gdy osoba pracująca na umowę-zlecenie ma inne umowy, od których opłacane są składki w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia, obowiązek ten nie występuje.
Potencjalne skutki reformy
Wpływ na osoby pracujące
Wprowadzenie nowych przepisów może mieć istotny wpływ na osoby pracujące na podstawie umów cywilnoprawnych. Oto najważniejsze aspekty, które warto rozważyć:
- Zwiększenie kosztów dla pracodawców i zleceniodawców: Obowiązkowe oskładkowanie umów cywilnoprawnych oznacza dodatkowe koszty dla pracodawców i zleceniodawców, którzy będą musieli odprowadzać składki na ubezpieczenia społeczne od wynagrodzenia osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych.
- Poprawa bezpieczeństwa socjalnego: Dla pracowników, którzy do tej pory byli wyłączeni z systemu ubezpieczeń społecznych, reforma oznacza większe bezpieczeństwo socjalne. Oskładkowanie umów cywilnoprawnych zapewni im dostęp do świadczeń emerytalnych, rentowych, chorobowych oraz wypadkowych.
- Możliwość zmniejszenia liczby umów cywilnoprawnych: Wyższe koszty związane z obowiązkowym oskładkowaniem mogą prowadzić do zmniejszenia liczby umów cywilnoprawnych, co może wpłynąć na rynek pracy i formy zatrudnienia.
Wpływ na przedsiębiorców
Reforma może również wpłynąć na działalność przedsiębiorców:
- Wzrost kosztów zatrudnienia: Przedsiębiorcy będą musieli liczyć się z wyższymi kosztami zatrudnienia, co może wpłynąć na ich decyzje dotyczące formy zatrudnienia i strategii personalnej.
- Wymogi dotyczące zarządzania ubezpieczeniami: Ujednolicenie zasad oskładkowania wymagać będzie od przedsiębiorców dostosowania systemów zarządzania ubezpieczeniami społecznymi i dokładniejszego śledzenia obowiązków związanych z odprowadzaniem składek.
- Potencjalne korzyści z uproszczenia przepisów: Z jednej strony, reforma może wprowadzić większą klarowność i uproszczenie przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych, co może ułatwić prowadzenie działalności gospodarczej.
Analiza danych: Umowy o dzieło i umowy-zlecenia
Statystyki z 2023 roku
W 2023 roku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) zgłoszono 1,6 miliona umów o dzieło, co stanowi spadek o 81,7 tysiąca w porównaniu do roku poprzedniego. Najwięcej osób pracujących na umowach o dzieło zajmowało się działalnością informacyjną i komunikacyjną (20,37% wszystkich umów). Kolejne miejsca zajmowały działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (18,38%), kultura, rozrywka i rekreacja (13,30%) oraz edukacja (12,51%).
Na koniec 2023 roku na umowach-zleceniach pracowało 1,9 miliona osób, z czego składki emerytalne i rentowe odprowadzano od 1,3 miliona umów.
Wnioski i rekomendacje
Potrzebne jest dalsze monitorowanie
Reforma systemu ubezpieczeń społecznych wymaga ścisłego monitorowania i oceny jej wpływu na rynek pracy oraz sytuację finansową pracowników i przedsiębiorców. Konieczne będzie także uwzględnienie opinii zainteresowanych stron i dostosowanie przepisów do zmieniających się warunków rynkowych.
Dialog społeczny i edukacja
Ważnym aspektem będzie również prowadzenie dialogu społecznego oraz edukowanie pracowników i pracodawców na temat nadchodzących zmian. Informowanie o nowych przepisach i ich wpływie pomoże w płynniejszym przejściu do nowego systemu i zminimalizowaniu potencjalnych problemów.
Podsumowanie
Przygotowywana nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych wprowadza istotne zmiany w zakresie oskładkowania umów cywilnoprawnych. Reforma ma na celu ujednolicenie zasad, zapewnienie równości w traktowaniu różnych form zatrudnienia oraz dostosowanie polskiego systemu
