Od 1 stycznia 2025 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) w Polsce otrzyma rozszerzone kompetencje w zakresie kontroli zwolnień lekarskich. Nowe przepisy mają na celu ukrócenie nadużyć związanych z wykorzystywaniem L4 do celów niezwiązanych z leczeniem, takich jak podejmowanie dodatkowej pracy czy wyjazdy na wakacje.
Rozszerzone kompetencje ZUS
Dotychczas ZUS mógł przeprowadzać kontrole zwolnień lekarskich głównie w firmach zatrudniających do 20 osób. Od stycznia 2025 roku to ograniczenie zostanie zniesione, co oznacza, że inspektorzy będą mogli kontrolować zarówno małe, jak i duże przedsiębiorstwa.
Kontrole będą obejmować nie tylko miejsce zamieszkania czy pobytu osoby przebywającej na zwolnieniu, ale również miejsca związane z jej działalnością gospodarczą oraz inne lokalizacje istotne dla weryfikacji prawidłowości wykorzystania zwolnienia.
Zakres kontroli
Nowe przepisy umożliwią ZUS kontrolowanie nie tylko osób aktualnie zatrudnionych, ale także tych, które kontynuują leczenie po rozwiązaniu umowy o pracę. Oznacza to, że każdy pobierający zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne może być poddany weryfikacji.
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości inspektorzy będą mieli prawo nie tylko wstrzymać dalsze wypłaty świadczeń, ale także zażądać zwrotu już wypłaconych kwot. Działania te mają na celu zapewnienie, że zasiłki trafiają wyłącznie do osób rzeczywiście niezdolnych do pracy.
Statystyki nadużyć
W pierwszej połowie 2024 roku ZUS przeprowadził prawie 261 tysięcy kontroli zwolnień lekarskich, wydając 18,6 tysiąca decyzji wstrzymujących wypłatę świadczeń na łączną kwotę około 24 milionów złotych. Łącznie z obniżonymi zasiłkami chorobowymi uzyskano kwotę niemal 117,5 miliona złotych.
Przykłady nadużyć obejmują m.in. osoby wykorzystujące zwolnienia lekarskie do prowadzenia działalności gospodarczej, takich jak sprzedaż wypieków czy świadczenie usług masażu, a także wyjazdy na wakacje czy remonty mieszkań podczas L4.
Reakcje pracodawców i pracowników
Pracodawcy z zadowoleniem przyjmują nowe przepisy, licząc na zmniejszenie liczby nieuczciwych zwolnień lekarskich, które generują dodatkowe koszty dla firm. Z kolei pracownicy obawiają się nadmiernej ingerencji w ich prywatność oraz możliwości błędnych decyzji ze strony kontrolerów.
Procedura kontroli
Kontrole będą przeprowadzane zarówno przez ZUS, jak i pracodawców zatrudniających powyżej 20 osób. Procedura obejmuje weryfikację, czy pracownik podczas zwolnienia nie wykonuje pracy zarobkowej oraz czy nie wykorzystuje zwolnienia niezgodnie z jego celem.
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości pracownik może zostać wezwany do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, a także może zostać nałożona na niego kara finansowa.
