Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) ogłasza przełomową zmianę w podejściu do kontroli skarbowych. Zamiast represyjnych działań i natychmiastowego wszczynania kontroli, urząd stawia na dialog i wyjaśnienia. To nowa strategia, którą zapowiada wiceminister finansów i zastępca szefa KAS, Zbigniew Stawicki. Czy Polska zmierza w kierunku standardów zachodnioeuropejskich?
Nowy model kontroli – mniej, ale skuteczniej
Z najnowszych danych KAS wynika, że w 2024 roku przeprowadzono 7043 kontrole celno-skarbowe, co oznacza spadek względem 7186 kontroli w 2023 roku. Jednak mniejsza liczba kontroli nie oznacza mniejszych wpływów – wręcz przeciwnie. Łączne wpływy z różnych form weryfikacji rozliczeń podatkowych wzrosły o 270 mln zł, czyli o blisko 2%.
– Zmieniliśmy filozofię. Sprawy zostały załatwione bez wytaczania armat – podkreśla wiceszef KAS w rozmowie z Polską Agencją Prasową (PAP).
Nowe podejście skarbówki oznacza, że zanim formalnie rozpocznie się kontrola, podatnik ma możliwość samodzielnej korekty i wyjaśnienia wątpliwości. W 2023 roku aż 42,6% kontroli zakończyło się korektą jeszcze przed rozpoczęciem faktycznych działań kontrolnych.
Czynności sprawdzające zamiast długotrwałych kontroli
Zamiast kosztownych i czasochłonnych kontroli, KAS koncentruje się na czynnościach sprawdzających. Ich liczba wzrosła z 2,28 mln w 2023 roku do 2,39 mln w 2024 roku, a ustalenia podatkowe z tych działań wyniosły 8,612 mld zł (wobec 7,586 mld zł w roku ubiegłym). To wzrost o ponad miliard złotych rok do roku.
– Jeśli podatnik jest skłonny do złożenia korekty, można osiągnąć ten sam cel bez uruchamiania procedur kontrolnych – tłumaczy wiceminister finansów.
Nowa strategia kontroli skarbowych opiera się na trzech filarach:
- Kontrola celno-skarbowa – stosowana w przypadkach poważnych nadużyć podatkowych, może prowadzić do postępowań prokuratorskich.
- Kontrola podatkowa – prowadzona głównie wobec firm, które budzą wątpliwości co do rozliczeń.
- Czynności sprawdzające – szybka analiza rozliczeń podatkowych i możliwość korekty bez wszczynania formalnej kontroli.
Kiedy kontrola nadal jest konieczna?
Choć KAS zmienia swoje podejście do podatników, w przypadkach poważnych nadużyć skarbówka nadal stosuje pełne procedury kontrolne. Takie sytuacje obejmują np.:
- wyłudzenia VAT,
- ukrywanie dochodów,
- działania noszące znamiona oszustwa skarbowego.
– Jeśli mamy do czynienia z oszustwem, trzeba się liczyć z dłuższym postępowaniem – zaznacza wiceszef KAS.
Nowy model skarbówki – bliżej Europy Zachodniej?
Nowe podejście KAS budzi porównania do systemów podatkowych w krajach Europy Zachodniej, gdzie administracja skarbowa stawia na prewencję i współpracę zamiast karania. W krajach takich jak Niemcy czy Holandia, organy podatkowe aktywnie współpracują z przedsiębiorcami, aby zapewnić prawidłowe rozliczenia bez konieczności wszczynania skomplikowanych postępowań kontrolnych.
Czy polski system podatkowy faktycznie zmierza w tym kierunku? Eksperci podkreślają, że kluczowe będzie konsekwentne wdrażanie nowych zasad oraz budowanie zaufania między podatnikami a skarbówką.
Podatnicy ostrożni wobec zmian
Choć nowe podejście KAS jest pozytywnie odbierane przez ekspertów, część podatników podchodzi do niego z rezerwą. Wielu przedsiębiorców obawia się, że mimo deklaracji o zmniejszeniu liczby kontroli, fiskus nadal będzie stosował surowe podejście w przypadkach niejasnych interpretacji podatkowych.
Ponadto, nowoczesne systemy analizy danych, w tym automatyczne algorytmy wykrywania nieprawidłowości, pozwalają skarbówce na szybkie typowanie firm do kontroli. Oznacza to, że choć ich liczba może być mniejsza, będą one bardziej precyzyjne i skuteczne.
Nowe podejście KAS to istotna zmiana, która może przynieść korzyści zarówno przedsiębiorcom, jak i administracji skarbowej. Kluczowe punkty to:
- Mniej formalnych kontroli, ale więcej czynności sprawdzających,
- Możliwość wcześniejszego wyjaśnienia wątpliwości i uniknięcia kontroli,
- Większe wpływy podatkowe mimo mniejszej liczby postępowań,
- Nadal surowe podejście wobec poważnych oszustw skarbowych,
- Kierunek zbliżony do standardów zachodnioeuropejskich.
Czy nowy model działania KAS okaże się trwały i skuteczny? Wiele zależy od praktyki stosowania nowych zasad oraz tego, jak podatnicy dostosują się do zmian.
