W obliczu nasilających się cyberzagrożeń oraz zorganizowanych ataków na kluczowe infrastruktury państwowe, Polacy znacząco zwiększyli wypłaty gotówki z bankomatów i placówek bankowych. Dane Narodowego Banku Polskiego (NBP) wskazują, że w ostatnich tygodniach liczba operacji gotówkowych wzrosła o 35% w skali kraju, a w największych miastach nawet o 40%. Za sprawą oficjalnych ostrzeżeń europejskich banków centralnych dotyczących ryzyka zakłóceń w działaniu systemów elektronicznych, społeczeństwo zaczyna postrzegać fizyczne pieniądze jako formę zabezpieczenia finansowego w czasach niepewności.
Wzrost zainteresowania gotówką na tle europejskim
Trend powrotu do gotówki nie jest zjawiskiem ograniczonym wyłącznie do Polski. Coraz więcej krajów europejskich rekomenduje obywatelom utrzymywanie zapasu gotówki na wypadek awarii systemów płatniczych. Holenderski Bank Centralny zaleca, aby gospodarstwa domowe dysponowały środkami wystarczającymi na kilka dni podstawowych wydatków. Podobne wytyczne wydały także szwedzkie władze finansowe, które zalecają zabezpieczenie gotówkowe pozwalające na normalne funkcjonowanie przez około tydzień.
Szwecja, która przez lata była pionierem społeczeństwa bezgotówkowego, dziś uznaje, że całkowite poleganie na płatnościach elektronicznych niesie poważne ryzyko. Oficjalne przyznanie tego faktu oznacza istotną zmianę podejścia banków centralnych, które wcześniej promowały ograniczanie roli gotówki. Ten zwrot w narracji – choć bezpośrednio nie dotyczy Polski – znacząco wpłynął na zachowania polskich konsumentów, nawet przy braku formalnych zaleceń Narodowego Banku Polskiego.
Przyczyny zwiększonej wypłaty gotówki w Polsce
Polski system bankowy od lat słynie z wysokiego poziomu cyfryzacji i innowacyjności. Według danych z początku 2024 roku, 95,3% wszystkich transakcji kartowych realizowanych było bezgotówkowo. W ostatnim czasie jednak nastąpiła wyraźna zmiana zachowań konsumentów, którzy – zaniepokojeni doniesieniami o rosnącym zagrożeniu cyberatakami – zaczęli masowo wypłacać gotówkę.
Wzrost ten koreluje z nasiloną falą ataków hakerskich na instytucje państwowe i infrastruktury krytyczne w Europie, takich jak systemy energetyczne, telekomunikacyjne i finansowe. Ataki typu DDoS oraz ransomware stają się coraz bardziej złożone i skuteczne, co budzi obawy o dostępność systemów płatności elektronicznych.
W efekcie banki w Polsce zostały zmuszone do dostosowania swoich usług: wprowadzono dodatkowe dostawy gotówki do bankomatów, zwiększono limity dziennych wypłat oraz wydłużono godziny pracy oddziałów. Część instytucji rozważa nawet przywrócenie niektórych zamkniętych wcześniej placówek, by sprostać zwiększonemu popytowi.
Implikacje dla systemu bankowego i konsumentów
Sytuacja ta rodzi pytania o równowagę między wygodą cyfrowych płatności a bezpieczeństwem zapewnianym przez gotówkę. Eksperci podkreślają, że choć większy zapas gotówki daje obywatelom poczucie bezpieczeństwa w razie awarii systemów, niesie też ryzyko:
- fizycznej kradzieży środków,
- braku ochrony depozytów w ramach Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG),
- utraty wartości realnej pieniędzy z powodu inflacji (brak odsetek).
Z kolei w skali systemowej, wzrost zapotrzebowania na gotówkę wymaga od banków reorganizacji logistyki i zwiększenia rezerw płynnościowych, co może pociągać za sobą dodatkowe koszty.
Rekomendacje i perspektywy na przyszłość
W państwach Europy Zachodniej rekomendowane zapasy gotówki na gospodarstwo domowe wynoszą zwykle równowartość 200-500 euro. W Polsce, ze względu na niższe koszty życia, optymalna suma może być niższa, jednak powinna pozwalać na pokrycie podstawowych potrzeb przez kilka dni. Eksperci również sugerują dywersyfikację walutową przechowywanej gotówki, np. utrzymywanie części środków w euro lub dolarach, co może zwiększyć ochronę przed wahaniami kursów walutowych w sytuacji kryzysowej.
Co więcej, rosnące zainteresowanie gotówką stawia pod znakiem zapytania niedawne plany Komisji Europejskiej dotyczące ograniczeń transakcji gotówkowych powyżej określonych kwot, które miały na celu przeciwdziałanie szarej strefie i finansowaniu terroryzmu. W świetle aktualnych wydarzeń, regulacje mogą wymagać rewizji, by nie ograniczać obywatelom możliwości zabezpieczenia się na czas awarii systemów cyfrowych.
Narodowy Bank Polski zapewnia, że system jest dobrze zabezpieczony, a dostępność gotówki utrzymywana na odpowiednim poziomie. Bank centralny pozostaje jednak czujny i gotowy do wydania oficjalnych zaleceń, jeśli sytuacja zagrożenia cyberatakami ulegnie istotnemu pogorszeniu.
Cyberbezpieczeństwo a przyszłość płatności
Eksperci ds. cyberbezpieczeństwa wskazują, że pełna eliminacja ryzyka ataków jest niemożliwa, dlatego kluczowe jest wypracowanie modelu hybrydowego, który łączy korzyści płatności elektronicznych z bezpieczeństwem wynikającym z posiadania gotówki. Edukacja społeczeństwa na temat zabezpieczeń cyfrowych i rozsądne utrzymywanie gotówkowych rezerw może zminimalizować negatywne skutki ewentualnych awarii.
Obecny wzrost wypłat gotówki, choć z pozoru stanowi krok wstecz w erze cyfryzacji, paradoksalnie może wzmocnić stabilność systemu finansowego, zmniejszając jego całkowite uzależnienie od jednej infrastruktury i budując odporność na zakłócenia.
W ostatnich tygodniach Polacy masowo zwiększyli wypłaty gotówki, reagując na europejskie ostrzeżenia o zagrożeniach dla systemów elektronicznych płatności. Choć polski system bankowy pozostaje stabilny i dobrze zabezpieczony, banki i regulatorzy stoją przed wyzwaniem dostosowania się do nowych potrzeb klientów. Zrównoważone podejście do bezpieczeństwa finansowego, łączące cyfrowe innowacje z rozsądnym posiadaniem gotówki, wydaje się obecnie najrozsądniejszą strategią na najbliższe lata.
