W nocy z 12 na 13 czerwca 2025 r. Izrael przeprowadził największy od czasu wojny z Irakiem zorganizowany atak lotniczy na terytorium Iranu, pod kryptonimem „Operacja Rising Lion”. Głównym celem uderzenia była podziemna część zakładu wzbogacania uranu w Natanz – kluczowego elementu irańskiego programu nuklearnego. Według Irańskiej Agencji Energii Atomowej reaktor został „zniszczony” i „poważnie uszkodzony”. W wyniku nalotu zginęło również kilku wysokich rangą dowódców oraz naukowców jądrowych, co znacząco pogłębiło napięcia w regionie.
Zakład w Natanz położony jest około 240 km na południowy zachód od Teheranu i od lat znajduje się w centrum światowej uwagi. Ukryty głęboko pod ziemią kompleks wyposażony jest w zaawansowane wirówki IR‑1, IR‑2m i IR‑4, które umożliwiają wzbogacanie uranu nawet do poziomu 60% – niebezpiecznie blisko progu pozwalającego na produkcję broni jądrowej.
Atak skoncentrował się na głównej hali wirówek oraz infrastrukturze wspomagającej. Według źródeł wojskowych Izraela zniszczono kilka kondygnacji podziemnych, paraliżując kluczową część programu nuklearnego. Operacja została określona przez stronę izraelską jako „trafienie w jądro irańskich zdolności wojskowej enrichacji”.
Skala operacji i straty Iranu
Operacja rozpoczęła się tuż przed świtem 13 czerwca i objęła około 200 samolotów, które uderzyły łącznie w ponad 100 celów – zarówno jądrowych, jak i wojskowych. Działania były wspierane przez izraelski wywiad oraz operacje specjalne. Wśród ofiar znajdują się kluczowe postacie irańskiego establishmentu wojskowego, w tym gen. Hossein Salami – dowódca Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej (IRGC) – oraz gen. Mohammad Bagheri, szef sztabu sił zbrojnych. Zabito także grupę naukowców powiązanych z programem atomowym.
Reakcja Iranu i globalna odpowiedź
W odpowiedzi Iran wystrzelił ponad 100 dronów bojowych w kierunku Izraela. Większość została przechwycona przez izraelskie systemy obrony powietrznej, a alarm w kraju został odwołany po kilku godzinach. Ajatollah Ali Chamenei nazwał atak „wojną deklarowaną” i zapowiedział „surowe konsekwencje”, co zwiększa obawy przed eskalacją konfliktu w regionie Bliskiego Wschodu.
Reakcje międzynarodowe i ryzyka
Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA) potwierdziła, że zakład w Natanz został uszkodzony, jednak nie stwierdzono żadnego wycieku promieniotwórczego. Agencja zaapelowała do obu stron o powściągliwość, przypominając, że ataki na obiekty jądrowe stanowią naruszenie prawa międzynarodowego.
Wiele państw, w tym członkowie NATO, ONZ, Niemcy i Turcja, potępiło eskalację i wezwało do natychmiastowej deeskalacji. Na rynkach globalnych odnotowano gwałtowny wzrost cen ropy (o 8–12%) oraz aktywów uznawanych za bezpieczne, takich jak złoto.
Znaczenie i konsekwencje ataku
Zniszczenie podziemnego kompleksu w Natanz może cofnąć irański program wzbogacania uranu o wiele miesięcy. Eksperci ostrzegają jednak, że Iran posiada także inne obiekty, m.in. w Fordow, do których produkcja może zostać szybko przeniesiona.
Uderzenie wymierzone w najwyższe dowództwo wojskowe Iranu osłabia IRGC, ale struktura ta znana jest z wysokiej odporności na straty personalne, dzięki intensywnej rotacji i rozbudowanemu systemowi kadr.
Ryzyko eskalacji jest realne – oprócz bezpośredniego odwetu Iran może uruchomić operacje sabotażowe lub pośrednie działania z udziałem sojuszników regionalnych. Możliwe są też zmiany w układzie sojuszy, w tym zacieśnienie współpracy Teheranu z Moskwą i Pekinem.
Operacja izraelska wzbudziła też kontrowersje prawne – atak na instalacje nuklearne, nawet w celu prewencji, narusza międzynarodowe konwencje ONZ oraz normy IAEA, co spotyka się z krytyką części społeczności międzynarodowej.
Perspektywy na przyszłość
Izrael zapowiedział, że „Operacja Rising Lion” będzie kontynuowana, dopóki „nie zostanie zlikwidowane zagrożenie jądrowe ze strony Iranu”. Jednocześnie Teheran ogłosił plany budowy nowych, bardziej ukrytych ośrodków wzbogacania uranu, co sugeruje dalszą konfrontację.
Równolegle prowadzone są rozmowy dyplomatyczne z udziałem USA, Chin, Rosji i państw europejskich. Ich powodzenie będzie zależeć od stopnia eskalacji militarnej i gotowości Iranu do dalszego udziału w systemie inspekcji IAEA.
W najbliższych tygodniach kluczowe znaczenie będzie miało utrzymanie monitoringu w Natanz, śledzenie poziomów promieniowania i reakcje ze strony międzynarodowych organizacji. To one zdecydują, czy region wkroczy na drogę negocjacji, czy otwartego konfliktu.
