Dzisiejszej nocy nad Polską pojawi się wyjątkowe zjawisko astronomiczne – świetlisty wir utworzony przez rakietę Falcon 9. To rzadko spotykany efekt uboczny misji kosmicznej, który można obserwować bez użycia specjalistycznego sprzętu. Jeśli dopisze pogoda, niebo nad naszym krajem stanie się areną widowiskowego spektaklu.
Misja Transporter-14: start z Kalifornii, efekt widoczny w Europie
Zjawisko jest bezpośrednio związane z misją Transporter-14, którą realizuje firma SpaceX. Start rakiety Falcon 9 zaplanowano na niedzielę, 23 czerwca, o godzinie 23:18 czasu polskiego z kosmodromu Vandenberg w Kalifornii. Na pokładzie rakiety znajduje się około 70 satelitów i kapsuł, które zostaną stopniowo rozmieszczone na orbicie w trakcie lotu.
Jak wyjaśnia Karol Wójcicki, popularyzator astronomii i autor znanego profilu „Z głową w gwiazdach”, zjawisko świetlistego wiru jest efektem zrzutu resztek paliwa przez drugi stopień rakiety, który wykonuje ten manewr już po uwolnieniu ładunku. To właśnie ten moment tworzy na niebie charakterystyczny, spiralny kształt.
Gdzie i kiedy patrzeć w niebo?
Według Wójcickiego, pierwsze oznaki przelotu Falcona 9 nad Polską będą widoczne około godziny 00:30–00:38. W tym czasie drugi stopień rakiety znajdować się będzie około 30–40 stopni nad wschodnim horyzontem. Choć same satelity mogą być trudne do zauważenia gołym okiem, to rakieta powinna być widoczna jako jasny punkt poruszający się po niebie.
Kulminacja zjawiska nastąpi około godziny 2:06, gdy drugi stopień Falcona 9 wyjdzie z cienia Ziemi i przez około siedem minut będzie widoczny nad zachodnim horyzontem. To właśnie wtedy ma dojść do zrzutu resztek paliwa, który utworzy na niebie świetlistą spiralę, znaną potocznie jako „kosmiczny wir”.
Jak wygląda kosmiczny wir i dlaczego jest widoczny?
Świetlisty wir to rezultat rozpraszania światła słonecznego na cząsteczkach gazu uwolnionych z rakiety na wysokości kilkuset kilometrów nad Ziemią. Właściwe warunki atmosferyczne i kąt padania światła sprawiają, że gazowy obłok rozświetla się, tworząc symetryczną, spiralną strukturę. W przeszłości podobne zjawiska były obserwowane po startach Falcona 9 oraz innych rakiet.
Fenomen widoczności tego typu zjawiska z Polski polega na tym, że podczas gdy w kraju panuje noc, górne warstwy atmosfery są jeszcze oświetlane przez Słońce, które znajduje się tuż pod północnym horyzontem. To idealne warunki do obserwacji efektów ubocznych aktywności orbitalnych, które zazwyczaj nie są zauważalne w ciągu dnia ani podczas zachmurzenia.
Warunki obserwacyjne i rekomendacje
Z danych meteorologicznych wynika, że tej nocy pogoda w większości kraju będzie sprzyjać obserwacjom nieba. Szczególnie dobre warunki prognozowane są dla wschodniej i centralnej Polski, gdzie zachmurzenie ma być minimalne.
Aby zwiększyć szanse na udaną obserwację, warto:
- Udać się z dala od miejskich świateł – zanieczyszczenie świetlne może utrudnić dostrzeżenie zjawiska,
- Patrzeć w kierunku wschodniego nieba około pół godziny po północy, a następnie na zachód tuż po godzinie 2:00,
- Używać statywu i długiego czasu naświetlania, jeśli planujemy wykonać zdjęcia,
- Śledzić profil „Z głową w gwiazdach”, gdzie na bieżąco publikowane są aktualizacje dotyczące widoczności.
Kosmiczne spirale – zjawisko coraz częstsze?
Choć dla wielu osób widok spiralnego wiru na niebie może wydawać się tajemniczy lub nawet niepokojący, zjawisko to jest całkowicie naturalne i nieszkodliwe. Wraz ze wzrostem liczby startów orbitalnych – szczególnie misji komercyjnych i nanosatelitów – efekty takie jak ten będą pojawiać się coraz częściej.
W przeszłości świetliste wiry były obserwowane m.in. po startach z Florydy czy z Norwegii. W 2023 roku podobne zjawisko widziano nad Alaską po starcie Falcona 9 z misją Starlink. Eksperci zauważają, że rosnąca aktywność na orbicie może uczynić tego typu obserwacje nową normą w astronomii amatorskiej.
Dzisiejszej nocy nad Polską będzie można zobaczyć unikalne zjawisko astronomiczne – świetlisty wir utworzony przez rakietę Falcon 9, lecącą w ramach misji Transporter-14. Najlepszy moment na obserwację przypada na godzinę 2:06, gdy rakieta przejdzie przez strefę widoczności nad zachodnim horyzontem. Warto spojrzeć w niebo – być może to jedno z tych widowisk, które zapamiętamy na całe życie.
