Nadchodzi prawdziwa rewolucja w systemie kontroli żywności i suplementów diety w Polsce. Rząd finalizuje prace nad nowelizacją kluczowych ustaw, która ma na celu uszczelnienie systemu, zwiększenie bezpieczeństwa konsumentów i bezwzględne ukrócenie nieuczciwych praktyk. Projekt przygotowany przez Ministerstwo Zdrowia zakłada całkowitą cyfryzację procedur, likwidację zbędnej biurokracji oraz drastyczne podniesienie kar finansowych dla firm łamiących przepisy. Zmiany mają wejść w życie jeszcze w 2025 roku.
Producenci, dystrybutorzy i importerzy muszą przygotować się na nowe realia. Koniec z papierowymi zgłoszeniami i uznaniowością – nadchodzi era cyfrowego nadzoru, gdzie każdy ruch będzie rejestrowany w centralnym systemie. Dla konsumentów to z kolei dobra wiadomość, oznaczająca większą transparentność i pewność, że produkty trafiające na sklepowe półki są rzetelnie kontrolowane. Projekt nowelizacji ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej został już wpisany do wykazu prac legislacyjnych rządu.
Cyfrowa rewolucja w Sanepidzie. Koniec z papierologią
Jedną z najbardziej odczuwalnych zmian będzie całkowite przeniesienie procedury zgłaszania nowych suplementów diety do Głównego Inspektoratu Sanitarnego (GIS) do systemu cyfrowego. Dotychczasowy, często powolny i uciążliwy proces oparty na papierowych powiadomieniach z własnoręcznym podpisem, odejdzie w zapomnienie. Zastąpi go w pełni elektroniczny system, co ma znacząco przyspieszyć i uprościć formalności dla przedsiębiorców.
Nowe zgłoszenia będą trafiały bezpośrednio do cyfrowego rejestru za pośrednictwem platformy e-Sanepid i zintegrowanego Systemu Ewidencji Państwowej Inspekcji Sanitarnej (SEPIS). To nie wszystko – cyfryzacja obejmie również rejestrację zakładów zajmujących się produkcją i dystrybucją żywności oraz materiałów przeznaczonych do kontaktu z nią. Celem jest stworzenie jednolitej, centralnej bazy danych, która pozwoli na znacznie skuteczniejszy nadzór i błyskawiczny przepływ informacji między organami kontroli. Dla firm oznacza to konieczność adaptacji do nowych narzędzi, ale w dłuższej perspektywie również uproszczenie wielu procedur.
Gigantyczne kary dla nieuczciwych. Nawet blisko miliona złotych grzywny
Nowelizacja wprowadza bezprecedensowe zaostrzenie sankcji za łamanie przepisów. Rząd chce wysłać jasny sygnał, że nie będzie taryfy ulgowej dla nieuczciwych podmiotów. Maksymalna wysokość kar pieniężnych wzrośnie z 30- do aż 100-krotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Biorąc pod uwagę obecne wskaźniki, oznacza to, że maksymalna grzywna może przekroczyć nawet 800 tysięcy złotych.
Co więcej, projektowane przepisy poszerzają również katalog naruszeń, za które będzie można nałożyć tak dotkliwą karę. Obejmą one nie tylko wprowadzanie do obrotu szkodliwych produktów, ale także nieprawidłowości w oznakowaniu, reklamie czy braki w dokumentacji. Rząd liczy, że groźba potężnych sankcji finansowych skutecznie zniechęci przedsiębiorców do podejmowania ryzyka i zmusi ich do przywiązywania znacznie większej wagi do jakości i bezpieczeństwa oferowanych towarów. To kluczowa zmiana z punktu widzenia ochrony zdrowia publicznego.
Mniej biurokracji, więcej skuteczności. Polska nadrabia zaległości
Projektowane zmiany to także odpowiedź na konieczność dostosowania polskiego prawa do najnowszych regulacji unijnych. Nowelizacja implementuje przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2017/625 oraz dyrektywy 2024/2839. W praktyce oznacza to nie tylko nowe obowiązki, ale również uporządkowanie istniejącego systemu i likwidację zbędnej biurokracji.
Z systemu prawnego znikną niektóre obowiązki sprawozdawcze, które dublowały się z raportami wymaganymi przez Komisję Europejską. To odciąży zarówno przedsiębiorców, jak i administrację. Ponadto, formalnie zlikwidowana zostanie Rada do Spraw Monitoringu Żywności i Żywienia – organ, który od dłuższego czasu nie prowadził aktywnej działalności, a jego zadania w praktyce przejęły inne instytucje współpracujące z GIS. Uporządkowanie struktury ma zwiększyć efektywność i przejrzystość całego systemu nadzoru sanitarnego w Polsce.
Co to oznacza dla konsumentów i firm? Terminy i przepisy przejściowe
Rząd planuje przyjąć projekt nowelizacji w III kwartale 2025 roku, po czym trafi on do prac w Sejmie i Senacie. Ustawa ma wejść w życie krótko po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, co oznacza, że nowe realia mogą stać się faktem jeszcze przed końcem przyszłego roku. Dla konsumentów to obietnica większego bezpieczeństwa i pewności, że państwo skuteczniej chroni ich przed nieuczciwymi producentami.
Przedsiębiorcy muszą natomiast jak najszybciej zapoznać się z projektowanymi zmianami i przygotować swoje firmy na cyfrową transformację oraz zaostrzone wymogi. Ustawa przewiduje specjalne przepisy przejściowe, które dadzą firmom określony czas na dostosowanie się do nowych reguł, zwłaszcza w zakresie cyfrowej rejestracji i zgłoszeń. Mimo to, skala zmian jest na tyle duża, że nie warto zwlekać z przygotowaniami. Nadchodzi nowa era w kontroli żywności – bardziej cyfrowa, skuteczniejsza i znacznie surowsza dla tych, którzy próbują obchodzić prawo.
