Funkcjonariusze Straży Granicznej we Wrocławiu ujawnili proceder nielegalnego zatrudniania cudzoziemców na ogromną skalę. Wspólna akcja z Państwową Inspekcją Pracy i Zakładem Ubezpieczeń Społecznych w dwóch agencjach pracy tymczasowej odsłoniła szokujące fakty. Na 2400 skontrolowanych obcokrajowców, aż w przypadku 2000 stwierdzono poważne naruszenia prawa. Wśród nich znalazły się osoby przebywające w Polsce nielegalnie, które teraz czeka przymusowy powrót do kraju pochodzenia. To jedna z największych tego typu spraw w ostatnich latach, która rzuca nowe światło na wyzwania związane z rosnącą liczbą pracowników z zagranicy w Polsce.
Jak informuje Nadodrzański Oddział Straży Granicznej, skala nieprawidłowości jest zatrważająca i dotyczy pracowników z 26 różnych państw, w tym z Indonezji, Gruzji, Nepalu, a także Ukrainy i Białorusi. Sprawa pokazuje, jak niektóre podmioty na rynku pracy próbują omijać przepisy, narażając na poważne konsekwencje zarówno cudzoziemców, jak i siebie. Dalsze postępowania mają na celu pociągnięcie winnych do odpowiedzialności karnej i administracyjnej.
Skala nieprawidłowości we Wrocławiu. Raport z kontroli przeraża
Kontrola przeprowadzona przez funkcjonariuszy z Placówki Straży Granicznej we Wrocławiu-Strachowicach była operacją na szeroką skalę. Działania nie były prowadzone w pojedynkę – wsparcia udzielili eksperci z Okręgowego Inspektoratu Pracy Państwowej Inspekcji Pracy we Wrocławiu oraz lokalnego oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Taka współpraca międzyinstytucjonalna pozwoliła na kompleksową ocenę sytuacji w dwóch wrocławskich agencjach specjalizujących się w zatrudnianiu cudzoziemców.
Pod lupę wzięto dokumentację dotyczącą aż 2400 obcokrajowców. Wyniki, które przedstawiła st. chor. szt. SG Małgorzata Potoczna z Nadodrzańskiego Oddziału Straży Granicznej, są alarmujące. Nieprawidłowości stwierdzono w przypadku zatrudnienia aż 2000 osób, co stanowi ponad 83% wszystkich zweryfikowanych przypadków. To pokazuje, że problem nie był incydentalny, a nosił znamiona systemowego omijania prawa.
Wśród pracowników, których dotyczyły naruszenia, znaleźli się obywatele aż 26 krajów. Choć najliczniejsze grupy migrantów zarobkowych w Polsce to Ukraińcy i Białorusini, kontrola wykazała, że agencje rekrutowały osoby z całego świata, m.in. z tak odległych państw jak Indonezja, Nepal czy Gruzja. Ta różnorodność narodowościowa dodatkowo komplikuje procedury i pokazuje globalny zasięg problemu nielegalnej pracy w Polsce.
Jakie naruszenia wykryto? To nie tylko praca „na czarno”
Spektrum wykrytych nieprawidłowości było bardzo szerokie i wykraczało daleko poza stereotypowe „zatrudnienie na czarno”. Funkcjonariusze zidentyfikowali kilka kluczowych rodzajów naruszeń, które miały poważne konsekwencje prawne i socjalne dla pracowników. Jak wyjawiła st. chor. szt. SG Małgorzata Potoczna, chodziło o cały wachlarz uchybień.
Najpoważniejszym z nich był nielegalny pobyt części cudzoziemców na terytorium Polski. Oznacza to, że osoby te przebywały w kraju bez ważnej wizy, zezwolenia na pobyt lub po przekroczeniu dozwolonego okresu pobytu. W takich przypadkach konsekwencje są najsurowsze i prowadzą bezpośrednio do wydalenia z kraju.
Kolejnym kluczowym problemem była praca bez wymaganych zezwoleń. Nawet jeśli cudzoziemiec przebywał w Polsce legalnie (np. na podstawie wizy turystycznej lub w ramach ruchu bezwizowego), podjęcie pracy bez odpowiedniego zezwolenia typu A lub oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy jest nielegalne. Kontrola wykazała, że agencje masowo kierowały do pracy osoby nieposiadające takich dokumentów.
Stwierdzono również powszechny brak pisemnych umów o pracę lub umów cywilnoprawnych. Pracownicy wykonywali swoje obowiązki bez żadnego formalnego potwierdzenia warunków zatrudnienia, co pozbawiało ich podstawowych praw, takich jak gwarancja minimalnego wynagrodzenia, określony czas pracy czy prawo do urlopu. Dodatkowo, wiele osób nie zostało zgłoszonych do ubezpieczeń społecznych w ZUS, co oznaczało brak dostępu do publicznej opieki zdrowotnej i brak odprowadzanych składek na przyszłą emeryturę.
Poważne konsekwencje dla cudzoziemców i pracodawców
Ujawnienie tak masowego procederu będzie miało dotkliwe skutki zarówno dla pracowników, jak i dla agencji, które dopuściły się naruszeń. Konsekwencje są wielowymiarowe i obejmują zarówno sankcje administracyjne, jak i karne. Dla wielu obcokrajowców oznaczają one koniec marzeń o pracy i życiu w Polsce.
Wobec wszystkich osób, co do których stwierdzono nielegalny pobyt, zostanie wszczęta procedura deportacyjna. Jak potwierdziła Straż Graniczna w rozmowie z Polską Agencją Prasową, funkcjonariusze wydadzą decyzje zobowiązujące cudzoziemców do powrotu do swoich krajów. Taka decyzja wiąże się również z zakazem ponownego wjazdu na terytorium Polski i innych krajów strefy Schengen na okres od 6 miesięcy do nawet 5 lat.
Cudzoziemcy, którzy przebywali w Polsce legalnie, ale pracowali bez zezwolenia, również poniosą konsekwencje. Grozi im kara grzywny, a w niektórych przypadkach także cofnięcie posiadanego zezwolenia na pobyt i zobowiązanie do wyjazdu. To poważny cios dla osób, które często zainwestowały znaczne środki, by przyjechać do Polski.
Z kolei agencje pracy, które powierzały nielegalnie pracę, staną przed sądem. Grożą im wysokie grzywny, które mogą sięgać nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych za każdego nielegalnie zatrudnionego pracownika. Ponadto, w przypadku udowodnienia działania w zorganizowanej grupie, właścicielom i osobom zarządzającym może grozić nawet odpowiedzialność karna. Sprawa trafi teraz do prokuratury, która oceni, czy nie doszło do przestępstwa.
Rynek pracy w Polsce a cudzoziemcy. Rośnie skala i wyzwania
Wrocławska kontrola to symptom szerszego zjawiska. Polska stała się jednym z głównych kierunków migracji zarobkowej w Europie. Według najnowszych danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na koniec czerwca 2024 roku do ubezpieczeń społecznych zgłoszonych było już 1 240 378 obcokrajowców. To historyczny rekord, który pokazuje, jak ważną rolę odgrywają oni w polskiej gospodarce.
Niezmiennie najliczniejszą grupę stanowią obywatele Ukrainy, których liczba w systemie ZUS wynosi około 702-798 tysięcy. Jednak dynamicznie rośnie także liczba pracowników z innych krajów, w tym z Białorusi, Gruzji, Indii, a także państw Ameryki Łacińskiej i Azji Południowo-Wschodniej. Najwięcej obcokrajowców, podobnie jak w przypadku kontroli, koncentruje się w największych aglomeracjach: Warszawie, Wrocławiu, Krakowie, Trójmieście i na Śląsku.
Tak dynamiczny napływ pracowników stanowi ogromne wyzwanie dla instytucji państwowych. Z jednej strony polska gospodarka potrzebuje rąk do pracy, z drugiej – rośnie ryzyko powstawania „szarej strefy” i wyzysku pracowników. Kontrole takie jak ta we Wrocławiu mają charakter prewencyjny i pokazują, że państwo zacieśnia nadzór nad rynkiem pracy. Dla uczciwych pracodawców to sygnał, że warto działać zgodnie z prawem, a dla nieuczciwych – ostrzeżenie przed nieuchronnymi konsekwencjami.
