Sztuczna inteligencja już działa. Każdy twój przelew jest teraz na celowniku!

Era dyskretnych przelewów bankowych, o których wiedziały tylko strony transakcji, bezpowrotnie minęła. W 2025 roku każdy, nawet najmniejszy, przelew w polskim systemie bankowym jest prześwietlany przez niewidzialnego, ale niezwykle skutecznego strażnika – zaawansowane algorytmy sztucznej inteligencji. To cicha rewolucja, która ma na celu walkę z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, ale jej konsekwencje odczuje każdy posiadacz konta bankowego. Koniec z anonimowością i swobodą, do której byliśmy przyzwyczajeni. Banki, pod presją unijnych i krajowych regulacji, wdrożyły systemy, które analizują miliardy danych w czasie rzeczywistym, szukając nietypowych wzorców i anomalii. To, co kiedyś mogło ujść uwadze analityka, dziś jest natychmiast flagowane przez maszynę. Dla przeciętnego Kowalskiego oznacza to jedno: każda transakcja musi mieć logiczne i w razie potrzeby udokumentowane uzasadnienie.

Jak dokładnie działa nowy system? AI w służbie banków

Sztuczna inteligencja, a konkretnie zaawansowane modele uczenia maszynowego, stała się kluczowym narzędziem w arsenale instytucji finansowych w ramach procedur AML (Anti-Money Laundering), czyli przeciwdziałania praniu pieniędzy, oraz CFT (Combating the Financing of Terrorism). Te systemy nie działają na zasadzie prostych reguł, jak np. „zablokuj przelew powyżej 15 000 euro”. Ich działanie jest znacznie bardziej subtelne i kompleksowe. Algorytmy analizują ogromne zbiory danych historycznych i bieżących, ucząc się, jak wyglądają „normalne” zachowania finansowe dla danego klienta, a co stanowi odchylenie od normy.

AI bierze pod uwagę setki zmiennych, takich jak:

• Częstotliwość i regularność transakcji: Czy nagle na koncie pojawiło się wiele małych wpłat od różnych osób?
• Kwoty przelewów: Czy kwota jest nietypowo wysoka lub niska w stosunku do dotychczasowej historii? Czy jest to przelew tuż poniżej progu raportowania?
• Geolokalizacja: Czy pieniądze są wysyłane do lub otrzymywane z krajów uznawanych za „wysokiego ryzyka”?
• Powiązania między kontami: Czy środki krążą w zamkniętym obiegu między kilkoma rachunkami?
• Tytuł przelewu: Czy jest on ogólnikowy („przelew własny”, „zwrot”) przy dużej kwocie, czy może zawiera podejrzane słowa kluczowe?

Dzięki tej analizie system jest w stanie wychwycić nawet najbardziej wyrafinowane próby ukrycia pochodzenia środków, które dla ludzkiego oka mogłyby wyglądać na całkowicie legalne operacje. To cyfrowy detektyw, który nigdy nie śpi i nie popełnia błędów wynikających ze zmęczenia.

Co może wzbudzić podejrzenia AI? Te przelewy są na cenzurowanym

W praktyce oznacza to, że wiele codziennych, pozornie niewinnych transakcji może zostać automatycznie oflagowanych przez system do dalszej weryfikacji. Nawet jeśli nie mamy nic do ukrycia, możemy zostać poproszeni o wyjaśnienia. Szczególną uwagę algorytmów przyciągają operacje, które odbiegają od naszego standardowego profilu finansowego. Koniec z myśleniem, że „nikt się tym nie zainteresuje”. Zainteresuje się – i to automatycznie.

Oto przykłady transakcji, które w 2025 roku z dużym prawdopodobieństwem zapalą czerwoną lampkę w bankowym systemie AI:

• Sprzedaż samochodu za gotówkę: Nagła wpłata na konto dużej sumy pieniędzy (np. 40 000 zł) bez jasnego tytułu lub powiązania z działalnością gospodarczą.
• „Pożyczka od cioci”: Otrzymanie znacznego przelewu od osoby prywatnej, zwłaszcza jeśli nie jest to najbliższa rodzina, z lakonicznym tytułem „pożyczka” lub „darowizna”.
• Rozliczenia za wspólny wyjazd: Otrzymanie w krótkim czasie kilkunastu małych przelewów od różnych znajomych z tytułem „za wakacje” lub „składka”. To tzw. smurfing, czyli rozbijanie dużej kwoty na mniejsze, by uniknąć progu raportowania.
• Handel kryptowalutami: Regularne przelewy na i z giełd kryptowalut, zwłaszcza jeśli są to duże i nieregularne kwoty.
• Nietypowe przelewy zagraniczne: Wysłanie lub otrzymanie pieniędzy z kraju, z którym nie mamy żadnych oczywistych powiązań biznesowych czy rodzinnych.

Każda z tych sytuacji może skutkować tymczasowym zablokowaniem środków i prośbą o przedstawienie dokumentów potwierdzających źródło pochodzenia pieniędzy – umowy sprzedaży, umowy pożyczki czy choćby szczegółowych wyjaśnień.

Twoja transakcja oznaczona jako podejrzana. Jaka jest procedura?

Gdy algorytm AI oznaczy naszą transakcję jako potencjalnie podejrzaną, uruchamiana jest wieloetapowa procedura. Nie oznacza to od razu wizyty urzędu skarbowego, ale z pewnością wymaga od nas działania. Pierwszym krokiem jest zazwyczaj automatyczne wstrzymanie transakcji lub tymczasowa blokada środków na koncie. Następnie sprawa trafia do analityka w dziale zgodności (compliance) banku.

Pracownik banku ma za zadanie zweryfikować alert wygenerowany przez AI. W tym celu niemal na pewno skontaktuje się z nami telefonicznie lub poprzez system bankowości elektronicznej z prośbą o dodatkowe informacje lub dokumenty. Może to być prośba o przesłanie skanu umowy kupna-sprzedaży, aktu darowizny czy faktury. Na tym etapie kluczowa jest szybka i transparentna współpraca z bankiem.

Jeśli nasze wyjaśnienia będą niewystarczające lub nie przedstawimy wymaganych dokumentów, bank ma prawny obowiązek zaraportować taką transakcję do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF). To już poważny krok, który może zapoczątkować formalną kontrolę skarbową lub nawet postępowanie prokuratorskie. Dlatego ignorowanie zapytań z banku jest najgorszą możliwą strategią.

Czy to wszystko jest legalne? Nowe przepisy nie pozostawiają złudzeń

Wzmożony nadzór nad transakcjami nie jest samowolą banków. Instytucje finansowe są zobligowane do tego na mocy rygorystycznych przepisów, w tym polskiej Ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, która implementuje kolejne dyrektywy Unii Europejskiej w tym zakresie. Celem tych regulacji jest uszczelnienie systemu finansowego i uniemożliwienie legalizowania środków pochodzących z przestępstw.

W praktyce oznacza to, że bank nie tylko może, ale wręcz musi pytać o pochodzenie naszych pieniędzy, jeśli transakcja wzbudzi wątpliwości. Odmowa udzielenia informacji jest dla banku sygnałem ostrzegawczym i podstawą do podjęcia dalszych kroków, łącznie z wypowiedzeniem umowy prowadzenia rachunku.

Podsumowując, w 2025 roku żyjemy w nowej rzeczywistości finansowej. Anonimowość przelewów to przeszłość. Kluczem do uniknięcia problemów jest transparentność i dbałość o dokumentację. Zawsze używaj precyzyjnych tytułów przelewów, a w przypadku większych transakcji (sprzedaż, pożyczka, darowizna) zadbaj o posiadanie odpowiedniej umowy. Sztuczna inteligencja patrzy, a jej celem jest zapewnienie bezpieczeństwa całego systemu – nawet kosztem naszej dotychczasowej prywatności.