Miliony polskich emerytów i rencistów z niepokojem otwierają właśnie korespondencję z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Choć wielu znajdzie w niej dobre wiadomości o waloryzacji świadczeń i wypłacanych trzynastkach, dla tysięcy osób nadeszły alarmujące wieści: wezwanie do zwrotu już pobranych pieniędzy, nierzadko wraz z narosłymi odsetkami. Powód? Nagłe i znaczące obniżenie limitów dorabiania do świadczeń, które weszło w życie we wrześniu 2025 roku. To pierwszy taki spadek od lat, a jego konsekwencje są odczuwalne dla setek tysięcy Polaków, którzy, nieświadomi zmian, kontynuowali dodatkową pracę.
We wrześniu bieżącego roku pierwszy próg dorabiania, którego przekroczenie skutkuje zmniejszeniem świadczenia, obniżył się o 149,50 zł brutto – z 6273,60 zł do 6124,10 zł. Jeszcze bardziej drastyczny był spadek drugiego progu, którego przekroczenie oznacza całkowite zawieszenie emerytury lub renty. Zmniejszył się on z 11 651 zł do 11 373,30 zł, czyli o 277,70 zł. Skąd te zmiany? Głównym czynnikiem jest spadek przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w Polsce. W drugim kwartale 2025 roku wyniosło ono 8748,63 zł brutto, podczas gdy na początku roku było to 8962,20 zł. Ten spadek o 2,4% to efekt ochłodzenia koniunktury gospodarczej i mniejszego popytu na rynku pracy. Dla wielu seniorów oznacza to dramatyczną utratę części dochodów.
Kogo dotknęły nowe, niższe limity? Konkretne zagrożenia dla świadczeń
Nowe, niższe limity dorabiania dotyczą przede wszystkim wcześniejszych emerytów – kobiet przed ukończeniem 60. roku życia i mężczyzn przed 65. rokiem życia – oraz wszystkich rencistów, niezależnie od wieku. Kluczowe jest zrozumienie, że osoby po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego mogą dorabiać bez żadnych ograniczeń, co stanowi istotną różnicę i często wprowadza w błąd. Dla pozostałych jednak ryzyko finansowe jest realne.
Przekroczenie pierwszego progu (obecnie 6124,10 zł brutto) skutkuje zmniejszeniem świadczenia o kwotę nadwyżki, jednak nie więcej niż o ustawowe maksimum. Obecnie wynosi ono 939,61 zł dla emerytur i rent z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, 704,75 zł dla rent częściowych oraz 798,72 zł dla rent rodzinnych. Sytuacja staje się znacznie poważniejsza przy przekroczeniu drugiego progu (obecnie 11 373,30 zł brutto). Zarobki powyżej tej kwoty oznaczają całkowite zawieszenie emerytury lub renty w danym miesiącu. Świadczenie wraca dopiero po zakończeniu okresu przekroczenia limitu, ale w tym czasie senior zostaje bez pieniędzy z ZUS.
Przykładem jest pani Barbara z Krakowa, pobierająca emeryturę w wysokości 2600 zł. Dorabiając jako sprzątaczka, zarabiała 6500 zł miesięcznie. Do sierpnia jej przychód mieścił się w limicie, ale we wrześniu, z powodu obniżenia progu, jej przekroczenie wyniosło 375,90 zł. ZUS zmniejszył jej emeryturę o tę kwotę, co oznaczało stratę prawie 400 zł miesięcznie. Pan Jarosław z Poznania, konsultant IT z zarobkami 12 500 zł miesięcznie i emeryturą 3200 zł, stracił jeszcze więcej. Jego świadczenie zostało całkowicie zawieszone na trzy miesiące, co w sumie dało stratę 9600 zł. Te historie pokazują, jak dotkliwe mogą być konsekwencje nieświadomości zmian.
Dlaczego ZUS żąda zwrotu pieniędzy? Najczęstsze pułapki i obowiązki
Najczęstszą przyczyną wezwań do zwrotu nadpłaconych świadczeń są brakujące zaświadczenia o dochodach. Każdy emeryt i rencista osiągający dodatkowe przychody ma prawny obowiązek zgłoszenia tego faktu do ZUS, wypełniając formularz EROP (Oświadczenie o osiąganiu przychodu). Jeśli pracodawca lub zleceniodawca nie dostarczy wymaganych dokumentów do końca lutego każdego roku, ZUS może błędnie wypłacić świadczenie w pełnej wysokości. Późniejsze wykrycie przekroczenia limitu skutkuje wezwaniem do zwrotu nadpłaty.
Warto pamiętać, że do przychodu zalicza się nie tylko wynagrodzenie z umowy o pracę czy dochód z działalności gospodarczej. Wliczane są również zasiłki chorobowe, macierzyńskie, opiekuńcze, a także świadczenia rehabilitacyjne i wyrównawcze. ZUS ma dostęp do systemów płacowych i może w każdej chwili sprawdzić twoje dochody, więc ukrywanie dodatkowych zarobków jest niemożliwe i prędzej czy później zostanie wykryte. W takiej sytuacji do zwrotu nadpłaty dochodzą jeszcze narosłe odsetki oraz koszty postępowania administracyjnego, które potrafią zwiększyć dług nawet o połowę. Dla osoby, która przez pół roku zarabiała po 1000 zł miesięcznie powyżej limitu i tego nie zgłosiła, nadpłata może wynieść kilka tysięcy złotych.
Kolejną przyczyną problemów są zmiany w sytuacji życiowej. Dotyczy to zwłaszcza osób pobierających rentę rodzinną, które zawarły nowy związek małżeński. W takich przypadkach prawo do renty może wygasnąć lub ulec zmniejszeniu. Problem w tym, że zmiana często następuje z dnia na dzień, a rencista nie zawsze wie, że powinien natychmiast zgłosić to do ZUS. Niewiedza nie zwalnia jednak z obowiązku zwrotu pieniędzy.
Jak uniknąć problemów? Sprawdzaj limity i działaj prewencyjnie
Aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek, kluczowa jest regularna weryfikacja limitów dorabiania. Zmieniają się one co trzy miesiące – zawsze 1 marca, 1 czerwca, 1 września i 1 grudnia. ZUS publikuje aktualne progi na swojej stronie internetowej. Warto ustawić sobie przypomnienie w kalendarzu tydzień przed każdą z tych dat i sprawdzić nowe wartości. Jeśli pracujesz na umowę o pracę ze stałym wynagrodzeniem, sprawa jest prosta – porównujesz swoją pensję z limitem. Gorzej, gdy dorabiasz na zlecenia lub prowadzisz działalność gospodarczą; wtedy dochody różnią się z miesiąca na miesiąc i wymagają systematycznego monitoringu.
Jeśli zauważysz, że zbliżasz się do progu lub go przekraczasz, natychmiast wypełnij formularz EROP i prześlij go do ZUS. Najszybszą i najbezpieczniejszą metodą jest złożenie dokumentu elektronicznie przez Platformę Usług Elektronicznych (PUE ZUS), co od razu potwierdza przyjęcie zgłoszenia. Dodatkowo, przez minimum rok zachowuj wszystkie umowy, faktury, potwierdzenia przelewów i inne dokumenty potwierdzające twoje dochody. Będą one kluczowym dowodem w razie ewentualnego sporu z ZUS. Warto również regularnie robić zrzuty ekranu z PUE ZUS pokazujące historię wypłat i złożonych oświadczeń.
Co zrobić, jeśli już otrzymałeś wezwanie do zwrotu? Masz 30 dni na złożenie odwołania do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, jeśli uważasz, że decyzja jest błędna. Pamiętaj jednak, że samo odwołanie nie wstrzymuje obowiązku zwrotu pieniędzy. Musisz oddać nadpłatę od razu, a ewentualne środki wrócą dopiero po pozytywnym rozpatrzeniu sprawy. Jeśli nie jesteś w stanie zwrócić całej kwoty jednorazowo, możesz wystąpić do ZUS o rozłożenie długu na raty. Zakład zazwyczaj przychyla się do takich wniosków, choć nie jest to jego obowiązek. Brak jakiejkolwiek reakcji to najgorsze rozwiązanie – po wyczerpaniu procedur administracyjnych ZUS może skierować sprawę do sądu, a następnie do komornika, co znacznie powiększy dług o koszty sądowe i egzekucyjne.
Renta wdowia i inne przychody: Co się liczy, a co nie?
Od lipca 2025 roku z renty wdowiej skorzystało już ponad pół miliona osób, a ZUS wypłacił łącznie blisko 190 milionów złotych. Świadczenie to pozwala pobierać własną emeryturę i 15% renty po zmarłym małżonku (od 2027 roku będzie to 25%). Niestety, renta wdowia również podlega zmniejszeniu przy przekroczeniu limitów dorabiania. Kwoty potrąceń wynoszą 15% kwot maksymalnego zmniejszenia świadczenia, czyli 140,94 zł dla całkowitej niezdolności do pracy i 105,71 zł dla renty częściowej. Osoba pobierająca rentę wdowią i dorabiająca powyżej limitu może stracić zarówno część swojej podstawowej emerytury, jak i dodatek z renty wdowiej, co łącznie potrafi sięgnąć ponad 1000 zł miesięcznie.
Istnieje jednak dobra wiadomość: nie każdy przychód wlicza się do limitów dorabiania. Próg nie dotyczy wpływów z działalności niewymagającej opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Przychody z najmu prywatnego, nieprowadzonego w ramach działalności gospodarczej, również nie są wliczane do limitu. Podobnie wygląda sytuacja z odsetkami bankowymi, dywidendami z akcji czy wygraną na loterii – żadne z tych źródeł nie wpływają na prawo do pełnego świadczenia. To daje przestrzeń manewru dla seniorów, którzy chcą zwiększyć swoje dochody bez ryzyka utraty emerytury lub renty. Warto rozważyć formy dodatkowego zarobku niepodlegające limitom, szczególnie gdy podstawowa emerytura jest niska.
Sytuacja jest dynamiczna, a grudniowa aktualizacja limitów (od 1 grudnia 2025 roku) może przynieść kolejne zmiany. Limity zostaną ponownie zweryfikowane na podstawie danych GUS o przeciętnym wynagrodzeniu w trzecim kwartale. Jeśli płace w Polsce będą rosły, limity również powinny wzrosnąć. Ale jeśli trend spadkowy się utrzyma, grudniowe progi mogą być jeszcze niższe niż obecne, potencjalnie spadając poniżej 6000 zł dla pierwszego progu. To oznaczałoby, że jeszcze więcej emerytów i rencistów znalazłoby się poza bezpiecznym zakresem dorabiania, co dla tysięcy osób może oznaczać konieczność zmniejszenia godzin pracy lub całkowitej rezygnacji z dodatkowych zarobków. Bądź na bieżąco i chroń swoje finanse!
Obserwuj nas w Google News
