W dobie cyfryzacji, w której dominują płatności elektroniczne, gotówka nadal odgrywa kluczową rolę w zapewnianiu bezpieczeństwa finansowego i niezależności obywateli. Profesor Tomasz Rostkowski z Szkoły Głównej Handlowej (SGH) zwraca uwagę na ryzyka związane z całkowitym usunięciem gotówki z obiegu i przekonuje, że wciąż jest ona fundamentem systemu gospodarczego. W artykule przedstawimy, dlaczego gotówka nie powinna zostać zapomniana, mimo postępującej cyfryzacji usług finansowych.
Gotówka a bezpieczeństwo finansowe
Jednym z kluczowych argumentów przedstawionych przez profesora Rostkowskiego jest kwestia odporności systemu płatniczego na awarie techniczne. W dobie powszechnego uzależnienia od technologii, jak np. bankowość internetowa czy portfele mobilne, awarie sieci, przerwy w dostępie do internetu czy blackouty mogą wstrzymać możliwość realizowania płatności. W takich sytuacjach, gdy tradycyjne systemy płatności zawodzą, gotówka pozostaje jedynym środkiem do przeprowadzenia podstawowych transakcji gospodarczych.
Znając skalę awarii systemów elektronicznych, takich jak np. w 2022 roku awaria systemu płatności PayPal, która dotknęła setki tysięcy użytkowników, gotówka stanowi niezależną alternatywę, która pozwala uniknąć paraliżu w codziennym życiu. W 2021 roku aż 80% transakcji w Polsce było realizowanych cyfrowo, co podkreśla rosnące uzależnienie od systemów elektronicznych, jednak mimo to, gotówka pozostaje kluczowa w sytuacjach kryzysowych.
Prywatność finansowa – gotówka chroni przed inwigilacją
Kolejnym ważnym aspektem, który podkreśla profesor, jest prywatność transakcji. W erze cyfryzacji każde nasze działanie może zostać zapisane, a szczegóły transakcji finansowych są przechowywane przez banki i operatorów płatności. Gotówka stanowi jedyny sposób, aby dokonać transakcji anonimowo, bez pozostawiania śladu w bazach danych. To istotne, zwłaszcza w kontekście rosnącej inwigilacji cyfrowej oraz obaw o nadmierną kontrolę państwową i korporacyjną nad naszymi finansami.
Zyskujące na popularności systemy walut cyfrowych banków centralnych (CBDC) mogą zrodzić nowe wyzwania związane z prywatnością. Profesor Rostkowski zwraca uwagę, że takie systemy mogą umożliwić rządom i bankom pełną kontrolę nad każdą transakcją obywatela, co budzi obawy o utracenie prywatności finansowej. W tym kontekście gotówka pełni rolę ochrony przed nadużyciami i niekontrolowanym nadzorem.
Gotówka jako forma włączenia społecznego
Pomimo rosnącej popularności płatności elektronicznych, gotówka wciąż jest preferowana przez wielu Polaków, zwłaszcza przez osoby starsze, mieszkańców wsi czy tych, którzy nie mają dostępu do nowoczesnej infrastruktury bankowej. Z danych zebranych przez Narodowy Bank Polski (NBP) wynika, że w 2023 roku około 15% Polaków nie korzystało z bankowości elektronicznej, a 1,7 miliona osób nadal woli płacić tradycyjnymi metodami.
Profesor Rostkowski zwraca uwagę, że całkowite usunięcie gotówki może wykluczyć część społeczeństwa, zwłaszcza osoby starsze czy mniej zamożne. Włączenie społeczne w obiegi płatnicze jest kluczowe, aby uniknąć marginalizacji pewnych grup społecznych, które nie są w stanie dostosować się do cyfrowych form płatności.
Gotówka a kontrola społeczna
Profesor Rostkowski zwraca również uwagę na przykład z Kanady, gdzie rząd zdecydował się wykorzystać system bankowy do ograniczenia dostępu do środków finansowych protestującym obywatelom. W ramach tej operacji, zamrożono konta bankowe osób, które brały udział w protestach przeciwko polityce rządu. To zjawisko pokazuje, jak systemy płatności cyfrowych mogą być wykorzystywane do kontroli obywateli, a tym samym zmieniają stosunek do prywatności i wolności jednostki. Gotówka, będąca środkiem niezależnym od systemów cyfrowych, stanowi ochronę przed takim nadużyciem władzy.
Gotówka a przyszłość płatności cyfrowych
Choć profesor Rostkowski nie neguje rozwoju nowoczesnych technologii płatniczych, uważa, że należy zachować równowagę między innowacyjnymi rozwiązaniami a tradycyjnymi formami płatności. Gotówka stanowi mechanizm bezpieczeństwa i alternatywę w sytuacjach kryzysowych, co jest szczególnie ważne w czasach, gdy cyfryzacja postępuje w szybkim tempie. Warto podkreślić, że zachowanie gotówki w obiegu nie oznacza sprzeciwu wobec rozwoju technologii, ale stanowi zabezpieczenie przed ryzykiem nadmiernej kontroli nad obywatelami.
Profesor Tomasz Rostkowski wskazuje na istotną rolę gotówki w systemie finansowym, podkreślając jej znaczenie w kontekście bezpieczeństwa, prywatności i włączenia społecznego. Choć cyfryzacja płatności ma swoje zalety, gotówka pozostaje niezbędnym elementem w zapewnianiu stabilności i niezależności finansowej. Utrzymanie gotówki w obiegu nie tylko chroni obywateli przed zagrożeniami związanymi z awariami technicznymi, ale również stanowi przeciwwagę dla rosnącej kontroli państwowej nad finansami.
