W Polsce nadciąga fundamentalna zmiana w sposobie finansowania mediów publicznych. Rząd finalizuje prace nad reformą, która zakłada zastąpienie dotychczasowego abonamentu RTV nową opłatą audiowizualną. Co istotne, poborem 108 złotych rocznie od każdego dorosłego Polaka zajmie się Urząd Skarbowy, automatycznie doliczając ją do podatku dochodowego.
Celem reformy jest zapewnienie stabilnego, sprawiedliwego i skutecznego finansowania Telewizji Polskiej oraz Polskiego Radia, które od lat borykają się z dramatycznie niską ściągalnością abonamentu.
Koniec nieskutecznego abonamentu RTV
Dotychczasowy system zakładał, że obowiązek płacenia abonamentu mają wszyscy właściciele odbiorników radiowych lub telewizyjnych. W praktyce jednak wiele osób unikało płacenia, traktując obowiązek jako niepotrzebny i niesprawiedliwy wydatek. W 2024 roku miesięczna stawka abonamentu wynosiła 27,30 zł za telewizor i radio lub 8,70 zł za samo radio.
Nieskuteczność poboru skutkowała koniecznością dotowania mediów publicznych z budżetu państwa – a więc ze środków wszystkich podatników, niezależnie od faktycznego korzystania z usług TVP czy Polskiego Radia.
Nowa opłata audiowizualna: zasady i szczegóły
Opłata audiowizualna zastąpi dotychczasowy abonament i będzie wynosić 9 zł miesięcznie, co daje 108 zł rocznie. Najważniejsze zmiany obejmują:
- Automatyczny pobór przez Urząd Skarbowy wraz z podatkiem dochodowym.
- Opłata przypisana do osoby (nie do urządzenia), obejmująca całe gospodarstwo domowe.
- Zakres obowiązku: dotyczy osób fizycznych od 26 do 75 roku życia.
- Zwolnienia: m.in. uczniowie i studenci do 26. roku życia, osoby zarabiające poniżej płacy minimalnej, seniorzy powyżej 75. roku życia, osoby z niepełnosprawnościami oraz bezrobotni.
Dzięki powiązaniu opłaty z systemem podatkowym, rząd liczy na niemal 100-procentową ściągalność nowego świadczenia.
Znaczenie reformy dla mediów publicznych i obywateli
Dla przeciętnego obywatela nowy system oznacza koniec unikania płatności i mniejsze indywidualne obciążenie finansowe w porównaniu do obecnej wysokości abonamentu. Z kolei dla mediów publicznych reforma przynosi szansę na:
- Stabilne finansowanie niezależne od decyzji budżetowych.
- Zwiększenie niezależności redakcyjnej dzięki ograniczeniu bezpośrednich dotacji państwowych.
- Większą przewidywalność w planowaniu działalności programowej.
Jednocześnie krytycy zwracają uwagę na możliwość postrzegania nowej opłaty jako kolejnego podatku oraz na niejasności dotyczące sprawiedliwości systemu zwolnień.
Telewizja wciąż istotna dla Polaków
Mimo dynamicznego rozwoju internetu i platform streamingowych, telewizja w Polsce pozostaje medium o dużym znaczeniu. Według badań firmy Nielsen:
- Statystyczny Polak spędza przed telewizorem średnio 3 godziny i 48 minut dziennie.
- W okresie zimowym czas ten wzrasta do 4 godzin i 12 minut.
- 58% dorosłych Polaków deklaruje, że w wolnym czasie najchętniej sięga po telewizję.
- Nawet w obliczu popularności streamingu, 52% badanych wciąż wybiera tradycyjną telewizję.
Również wzrost liczby gospodarstw korzystających z telewizji kablowej do 46% w 2024 roku potwierdza, że popyt na treści telewizyjne nie słabnie.
Wzorce z zagranicy i nowe wyzwania
Nowy model opłaty audiowizualnej w Polsce wzorowany jest na rozwiązaniach funkcjonujących w Niemczech, Wielkiej Brytanii czy krajach skandynawskich, gdzie podobne systemy zautomatyzowanego poboru zapewniają stabilne źródła finansowania mediów publicznych.
Polska reforma uwzględnia lokalne realia, jednak nie brakuje głosów krytycznych. Wątpliwości budzi m.in.:
- Czy kryteria zwolnień obejmą wszystkie potrzebujące grupy?
- Czy jakość oferty programowej mediów publicznych będzie adekwatna do obowiązku finansowania ich przez wszystkich obywateli?
Perspektywy na przyszłość
Wprowadzenie opłaty audiowizualnej ma zakończyć wieloletnie spory dotyczące sprawiedliwości i efektywności systemu finansowania mediów publicznych w Polsce. Reforma może przyczynić się do większej niezależności dziennikarskiej oraz lepszej jakości treści, choć ostateczny sukces nowego modelu zależeć będzie od jego akceptacji społecznej i skuteczności wdrożenia.
Rząd pozostaje zdeterminowany, aby przeprowadzić zmiany jeszcze w 2025 roku, co oznacza, że już wkrótce każdy dorosły Polak rozliczający się z podatku dochodowego będzie automatycznie odprowadzał 108 zł rocznie na rzecz mediów publicznych.
