Od 1 lipca 2026 roku właścicieli działek budowlanych czekają istotne zmiany w przepisach. Nowelizacja Prawa budowlanego wprowadza nowe obowiązki formalne, możliwe opłaty dodatkowe, a także zaostrza niektóre wymogi związane z dokumentacją i użytkowaniem terenu. To kolejny krok w kierunku cyfryzacji oraz uszczelnienia systemu planowania przestrzennego.
Kluczowe zmiany w Prawie budowlanym
Zgodnie z przekazanymi informacjami, nowelizacja prawa budowlanego od 2025 roku obejmie m.in.:
- obowiązek zgłaszania posiadania działki budowlanej w rejestrze planistycznym,
- ujednolicenie zasad wydawania decyzji o warunkach zabudowy,
- nowe wymogi dotyczące dostępności mediów i infrastruktury technicznej,
- możliwość nałożenia opłaty planistycznej przy zmianie przeznaczenia gruntu.
Właściciele działek będą zobowiązani do aktualizacji danych w ewidencji gruntów i budynków, a także do uzyskania zaświadczeń o zgodności z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego (MPZP), jeśli planują zabudowę lub sprzedaż nieruchomości.
Opłata planistyczna: kto zapłaci?
Jednym z najbardziej kontrowersyjnych elementów reformy jest rozszerzenie stosowania tzw. opłaty planistycznej. Dotychczas była ona pobierana głównie przy wzroście wartości działki po uchwaleniu MPZP lub jego zmianie. Od 2025 roku ma być częściej stosowana w przypadku uzyskania warunków zabudowy, a także przy zmianie przeznaczenia działki z rolnej na budowlaną.
Wysokość tej opłaty może sięgać nawet 30% wzrostu wartości nieruchomości, co w niektórych przypadkach oznacza koszt rzędu kilkudziesięciu tysięcy złotych. Ostateczna decyzja o jej pobraniu należeć będzie do samorządu lokalnego.
Cyfryzacja i integracja danych – nowy standard planowania
Zmiany mają także charakter systemowy – wprowadzają obowiązek cyfrowego obiegu dokumentacji oraz integracji danych przestrzennych z centralnym rejestrem urbanistycznym. Każdy właściciel działki będzie miał wgląd do stanu prawnego swojej nieruchomości poprzez internetowy portal, który zostanie zintegrowany z systemem ePUAP i Geoportalu.
To oznacza:
- łatwiejszy dostęp do danych planistycznych,
- obowiązek zgłaszania zmian stanu zagospodarowania,
- możliwość automatycznego generowania części dokumentów budowlanych.
Choć celem reformy jest uproszczenie procedur, część ekspertów obawia się, że wzrost liczby obowiązków spadnie na barki właścicieli działek, zwłaszcza w mniejszych gminach, gdzie cyfryzacja jest nadal ograniczona.
Co to oznacza dla właścicieli działek?
Nowe przepisy oznaczają, że każda osoba posiadająca działkę budowlaną powinna już teraz:
- Sprawdzić, czy działka znajduje się w MPZP i czy nie grozi jej zmiana przeznaczenia.
- Zaktualizować dane w ewidencji gruntów, jeśli są nieaktualne.
- Monitorować lokalne zmiany planistyczne, które mogą wpłynąć na wartość nieruchomości.
- Skonsultować się z geodetą lub urbanistą, jeśli planowana jest sprzedaż, podział lub zabudowa działki.
Warto również upewnić się, czy nie będzie konieczności wniesienia opłaty planistycznej i jaki jest jej potencjalny koszt na danym obszarze. Niektóre samorządy już teraz publikują projekty nowych planów miejscowych, w których wskazują strefy zagrożone zmianami.
Perspektywa na przyszłość
Nowelizacja Prawa budowlanego wpisuje się w szerszy plan reformy planowania przestrzennego, którego głównym celem jest zwiększenie transparentności, efektywności zarządzania gruntami oraz ograniczenie niekontrolowanej suburbanizacji. Ministerstwo Rozwoju i Technologii zapowiada, że do 2030 roku wszystkie plany mają być dostępne w postaci cyfrowej, a system ewidencji ma działać w czasie rzeczywistym.
Dla właścicieli działek oznacza to potrzebę stałego monitorowania sytuacji prawnej nieruchomości oraz większe zaangażowanie w lokalne procesy planistyczne. Niewiedza może słono kosztować – dosłownie.
