Fajerwerki w Sylwestra to „zbrodnia”? Sąsiedzi donoszą na policję za strzelanie przed północą

W wielu polskich miastach powtarza się ten sam scenariusz: już w godzinach popołudniowych 31 grudnia słychać pierwsze wystrzały, a wraz z nimi rośnie liczba telefonów na 112 i do lokalnych komend. Jedni mówią o „tradycji” i jedynej takiej nocy w roku, inni o „smrodzie”, stresie zwierząt i zagrożeniu dla ludzi. Pada też mocne słowo: „zbrodnia” – choć w praktyce w większości przypadków wchodzi w grę nie kodeks karny, lecz wykroczenia i przepisy porządkowe. Kluczowe pytanie brzmi: kiedy fajerwerki przed północą są legalne, a kiedy mogą skończyć się mandatem lub sprawą w sądzie?

Co wolno w Sylwestra, a co już podpada pod przepisy: „spokój nocny”, bezpieczeństwo i miejsce odpalania

W Polsce nie ma jednego przepisu mówiącego wprost: „fajerwerki wolno odpalać tylko o północy”. Prawo działa inaczej: dopuszcza obrót i używanie wyrobów pirotechnicznych określonego typu przez osoby pełnoletnie, ale jednocześnie penalizuje sytuacje, w których odpalanie petard narusza porządek, spokój albo stwarza realne zagrożenie.

Najczęściej stosowanym „paragrafem” w sporach sąsiedzkich jest art. 51 Kodeksu wykroczeń – czyli zakłócanie spokoju i porządku publicznego. W uproszczeniu: jeśli ktoś hałasem (a wystrzały fajerwerków niewątpliwie są hałasem) zakłóca spokój innych osób, może odpowiadać za wykroczenie. W praktyce policja ocenia to indywidualnie: liczy się miejsce (gęsta zabudowa vs otwarta przestrzeń), pora, intensywność, powtarzalność i to, czy ktoś reaguje na prośby.

W debacie publicznej często pada pojęcie „ciszy nocnej” albo „spoczynku nocnego”, zwykle kojarzone z godzinami 22:00–6:00. Warto doprecyzować: to nie jest jedna, ogólnokrajowa norma ustawowa „jak w zegarku”, tylko utrwalona praktyka i standard porządkowy (spotykany np. w regulaminach wspólnot, akademików, hoteli). Dla policji i sądu ma znaczenie przede wszystkim to, czy zachowanie realnie przekroczyło „zwyczajną miarę” i czy było uciążliwe dla otoczenia.

Co to oznacza w Sylwestra? Tego dnia istnieje większa tolerancja społeczna na hałas i celebrację. Ale tolerancja nie działa jak immunitet. Jeśli „strzelanie” zaczyna się wcześnie, trwa godzinami, powtarza się pod oknami i wyraźnie uprzykrza życie sąsiadom, interwencja policji jest możliwa – również przed północą.

Są też sytuacje, w których wchodzi w grę nie tylko „hałas”, lecz kwestie bezpieczeństwa. W zależności od okoliczności policja może kwalifikować zachowanie jako:

• stworzenie zagrożenia dla życia lub zdrowia (np. odpalanie w tłumie, w wąskim podwórzu-studni, z balkonu, w pobliżu łatwopalnych materiałów),
• naruszenie przepisów porządkowych (np. zaśmiecanie terenu niedopałkami i resztkami),
• zniszczenie mienia (gdy fajerwerk uszkodzi samochód, elewację, okno).

W praktyce największe ryzyko prawne mają nie „zimne ognie” czy pojedyncze, krótkie odpalenie w bezpiecznym miejscu, lecz scenariusze typowe dla miejskich konfliktów: pod blokiem, między zaparkowanymi autami, pod oknami, na klatce schodowej, na balkonie lub na skwerze pełnym ludzi i zwierząt.

Ważny jest też aspekt własności i zarządzania terenem. Jeśli ktoś odpala fajerwerki na terenie prywatnym (np. patio wspólnoty, teren spółdzielni), zarządca może reagować regulaminowo, a mieszkańcy mogą wzywać służby – szczególnie jeśli dochodzi do naruszeń bezpieczeństwa. Natomiast w miejscach publicznych obowiązują ogólne zasady porządkowe, a gminy mogą wprowadzać dodatkowe regulacje dotyczące wydarzeń masowych czy wyznaczonych stref bezpieczeństwa.

Donosy czy odpowiedzialność? Jak wyglądają zgłoszenia na policję i co grozi za „strzelanie” przed północą

W mediach społecznościowych słowo „donos” robi karierę co roku, bo emocje są ogromne. Z perspektywy prawa to po prostu zgłoszenie interwencji – obywatel informuje służby o zachowaniu, które jego zdaniem narusza porządek albo stwarza zagrożenie. Policja nie ma obowiązku „uwierzyć na słowo”, ale ma obowiązek ocenić sytuację.

Jak to wygląda w praktyce?

Jeżeli dyżurny odbiera zgłoszenie o fajerwerkach, zwykle dopytuje o:

• dokładną lokalizację (klatka, podwórko, parking, park),
• czy to jest jednorazowy incydent czy trwa dłużej,
• czy widać zagrożenie (tłum, dzieci, odpalanie z balkonu, kierowanie w ludzi),
• czy doszło do szkód lub czy ktoś ucierpiał.

Patrol na miejscu zazwyczaj zaczyna od wylegitymowania, pouczenia i próby natychmiastowego przerwania uciążliwego zachowania. Dopiero jeśli sytuacja jest ewidentna lub powtarzalna, może pojawić się mandat. W sprawach o zakłócanie porządku publicznego mandaty bywają „zwyczajowo” na poziomie kilkuset złotych, a gdy sprawa trafia do sądu, grzywna może być wyższa (liczona w tysiącach), zależnie od okoliczności i stopnia winy.

Z drugiej strony, osoby zgłaszające też powinny pamiętać o odpowiedzialności za nadużycia. Skrajne, złośliwe lub nieprawdziwe wezwania mogą narazić zgłaszającego na konsekwencje, choć w realiach sylwestrowych większość sporów dotyczy interpretacji „uciążliwości”, a nie całkowitej fikcji.

Dlaczego pielęgnuje się narrację o „zbrodni”? Bo w konflikcie sąsiedzkim łatwo o uproszczenia: dla jednych fajerwerki to symbol radości, dla innych – realny problem zdrowotny i stresowy. Do tego dochodzą argumenty o zwierzętach: hałas powoduje panikę u psów i kotów, a dla ptaków bywa czynnikiem stresowym. Coraz częściej także lekarze i organizacje prozwierzęce apelują o ograniczanie huku, a część samorządów promuje alternatywy, jak pokazy świetlne lub „ciche fajerwerki”.

Z punktu widzenia „konsekwencji dla obywateli” ważne są trzy rzeczy.

Po pierwsze: nie ma automatycznej bezkarności za odpalanie przed północą. To, że jest Sylwester, nie uchyla art. 51 Kodeksu wykroczeń ani zasad bezpieczeństwa.

Po drugie: liczy się miejsce i sposób. To często ważniejsze niż sama godzina. Odpalanie w przestrzeni, gdzie nie ma ludzi, w bezpiecznej odległości i bez eskalacji konfliktu, jest oceniane inaczej niż „seria petard” pod oknami w gęstym osiedlu.

Po trzecze: gdy dochodzi do szkody lub zagrożenia, sprawa może przestać być „sąsiedzką sprzeczką”. Uszkodzone auto, poparzenie, wybita szyba czy pożar to już inny ciężar gatunkowy – i inna reakcja służb.

Wnioski? Narracja „zbrodnia” jest publicystyczna, ale spór nie jest błahy. Z jednej strony prawo chroni wolność korzystania z rzeczy i zwyczaj świętowania, z drugiej – chroni spokój, bezpieczeństwo i prawo do niebycia narażanym na uciążliwy hałas. W praktyce najsensowniejsze rozwiązania są najbardziej „przyziemne”: ograniczenie czasu, wybór miejsca, uprzedzenie sąsiadów, unikanie balkonów i podwórek-studni, a jeśli konflikt narasta – rozmowa lub mediacja zanim w ruch pójdą telefony na policję.