Już 28 czerwca 2025 roku zacznie obowiązywać Europejski Akt o Dostępności – dyrektywa, która znacząco wpłynie na sposób korzystania z usług finansowych, handlu online i infrastruktury publicznej. Choć stworzona z myślą o osobach z niepełnosprawnościami, nowa regulacja dotyczy wszystkich użytkowników w Polsce i całej Unii Europejskiej.
Nowe prawo unijne – więcej niż symboliczna zmiana
Europejski Akt o Dostępności (ang. European Accessibility Act, dyrektywa 2019/882) to unijne rozporządzenie mające na celu ujednolicenie standardów dostępności usług i produktów cyfrowych na całym rynku UE. Został przyjęty w 2019 roku, a od 28 czerwca 2025 będzie obowiązywał we wszystkich państwach członkowskich, w tym w Polsce.
Główne cele dyrektywy to:
- zapewnienie równego dostępu do usług dla osób z niepełnosprawnościami,
- zniesienie barier w cyfrowym i fizycznym świecie,
- ułatwienie samodzielnego korzystania z podstawowych usług, jak bankomaty, e-zakupy czy transport publiczny.
Nowe przepisy są częścią szerszej unijnej Strategii na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami na lata 2021–2030, realizowanej od ponad dekady.
Co konkretnie się zmieni od 28 czerwca 2025?
Zakres zmian obejmuje zarówno świat fizyczny (np. bankomaty, automaty biletowe), jak i cyfrowy (np. strony internetowe sklepów, aplikacje mobilne banków).
1. Bankomaty i usługi finansowe
Wszystkie nowe lub modernizowane bankomaty oraz inne urządzenia samoobsługowe będą musiały:
- mieć głosowe naprowadzanie dla osób niewidomych,
- umożliwiać obsługę poprzez interfejsy brajlowskie,
- zawierać czytelne komunikaty i intuicyjne menu,
- być ergonomicznie dostosowane dla osób poruszających się na wózkach.
Zmiany te będą obowiązywać także platformy płatnicze, aplikacje bankowe oraz strony internetowe banków.
2. Transport i automaty biletowe
Na stacjach kolejowych, metra i przystankach automaty biletowe muszą być tak zaprojektowane, by umożliwiać:
- samodzielny zakup biletu przez osoby z różnymi niepełnosprawnościami,
- obsługę przy użyciu alternatywnych interfejsów (np. głosowych lub dotykowych),
- pełną dostępność fizyczną (wysokość, kontrasty, uchwyty).
To krok w kierunku inkluzji transportowej, kluczowej dla mobilności społecznej w Europie.
3. Sklepy internetowe i e-commerce
Każdy sklep online działający w UE będzie musiał zadbać o to, by jego witryna była:
- kompatybilna z czytnikami ekranowymi,
- oferowała kontrastowe kolory, powiększanie tekstu i proste nawigowanie,
- możliwa do obsługi również bez myszki (np. klawiaturą lub głosem).
W praktyce oznacza to często kompleksową przebudowę serwisów sprzedażowych – szczególnie dla małych i średnich przedsiębiorstw.
Dla kogo są te zmiany – i kto zyska najwięcej?
Choć głównym beneficjentem nowych przepisów są osoby z niepełnosprawnościami (wg danych Eurostatu to ponad 80 milionów obywateli UE), korzyści odczują wszyscy użytkownicy.
Lepsza dostępność oznacza bowiem:
- bardziej intuicyjne interfejsy użytkownika,
- jasne komunikaty i uproszczone procedury,
- wyższą jakość usług i większą responsywność platform.
Jak podkreśla prof. Ewa Głowacka, ekspertka ds. inkluzji cyfrowej:
„Dostępność nie jest tylko obowiązkiem – to inwestycja w lepsze doświadczenie wszystkich klientów. To, co pomaga osobie z niepełnosprawnością, ułatwia życie również osobie starszej, zmęczonej czy zestresowanej.”
Okresy przejściowe i wyzwania dla firm
Choć 28 czerwca 2025 to oficjalna data wejścia w życie dyrektywy, wiele firm otrzyma okresy przejściowe – sięgające nawet 2–3 lat – na dostosowanie usług. Wymogi będą wdrażane stopniowo, szczególnie dla istniejących już systemów.
Największymi wyzwaniami będą:
- koszty techniczne modernizacji platform i urządzeń,
- szkolenia pracowników,
- wdrożenie zgodnych z prawem procedur projektowania usług.
W dłuższej perspektywie może to jednak przynieść firmom wymierne korzyści:
- dostęp do nowych grup klientów (osoby z niepełnosprawnościami to nawet 20% populacji),
- lepsze oceny jakości obsługi,
- spełnienie norm globalnych, zbliżonych do standardów obowiązujących w USA, Kanadzie czy Australii.
Polska: przygotowania trwają
W Polsce za implementację dyrektywy odpowiadają m.in. Ministerstwo Cyfryzacji, Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej oraz instytucje finansowe. Trwa współpraca z organizacjami pozarządowymi i branżowymi, które wspierają proces wdrażania przepisów.
Działania informacyjne są już prowadzone przez część banków, operatorów e-commerce i przewoźników.
Co powinni wiedzieć konsumenci?
Użytkownicy indywidualni nie muszą podejmować specjalnych działań. Warto jednak:
- śledzić komunikaty banków i sklepów,
- zwrócić uwagę na nowe funkcje w aplikacjach i interfejsach,
- dzielić się swoimi uwagami z firmami – szczególnie w przypadku problemów z dostępnością.
Dla osób z niepełnosprawnościami to także szansa, by wziąć udział w konsultacjach i testowaniu nowych rozwiązań – ich doświadczenie będzie kluczowe dla efektywnego wdrożenia.
Krok ku bardziej inkluzywnej Europie
Europejski Akt o Dostępności nie jest wyłącznie aktem prawnym – to społeczna i technologiczna zmiana, która przybliża Unię Europejską do idei pełnej równości. Jeśli zostanie właściwie wdrożony, może stać się impulsem do kolejnych innowacji, a dostępność stanie się nowym standardem jakości, nie tylko obowiązkiem prawnym.
