Setki bankomatów w całej Polsce znikają w ekspresowym tempie, a trend ten przyspiesza tuż przed sezonem wakacyjnym 2025. Banki tłumaczą decyzję „cyfrową transformacją” i spadkiem zapotrzebowania na gotówkę, ale skutki tych działań mogą być dotkliwe – szczególnie dla osób starszych, mieszkańców wsi i turystów.
Banki tną koszty. Bankomaty przestają się „opłacać”
W ciągu ostatnich 12 miesięcy zlikwidowano ponad 2 tysiące bankomatów, a według prognoz branżowych do końca 2025 roku może zniknąć kolejne 3 tysiące. Największe redukcje dotyczą banków komercyjnych, takich jak PKO BP, Santander, ING i Pekao SA, które wspólnie kontrolują ponad 60% rynku bankomatowego w Polsce.
Powody? Banki wskazują na:
- rosnące koszty utrzymania infrastruktury,
- spadek wypłat gotówki na rzecz płatności bezgotówkowych,
- cyfryzację usług bankowych i popularyzację aplikacji mobilnych.
– Utrzymywanie bankomatu w lokalizacji z małym ruchem to koszt kilku tysięcy złotych miesięcznie – tłumaczy jeden z dyrektorów operacyjnych w dużym banku. – Przy rosnących kosztach ochrony i serwisu, wiele z nich przestaje być rentownych.
Kto traci najwięcej? Mieszkańcy prowincji i osoby starsze
Choć banki tłumaczą decyzje postępem technologicznym, to w praktyce odcięcie od gotówki najbardziej dotyka osoby starsze, mieszkańców mniejszych miejscowości oraz klientów niekorzystających z bankowości internetowej.
Według danych Związku Banków Polskich:
- ponad 4,5 miliona Polaków nie korzysta z aplikacji mobilnych banków,
- blisko 30% seniorów nadal wypłaca emeryturę w bankomacie lub oddziale,
- na terenach wiejskich dostęp do bankomatu oznacza dziś często 10–15 km dojazdu.
W niektórych gminach pozostaje już tylko jeden czynny bankomat, często podłączony do sieci niezależnego operatora, z wysokimi prowizjami za wypłatę.
Wakacje 2025: turystyczne miejscowości bez gotówki
Likwidacja bankomatów dotyka również popularne miejscowości turystyczne. Nad morzem i w górach znikają bankomaty w centrach kurortów, a turyści coraz częściej muszą wypłacać środki w marketach lub korzystać z opcji cashback przy zakupach.
– W Ustroniu w maju 2024 roku były trzy bankomaty, dziś został jeden i często nie działa – alarmuje właścicielka pensjonatu. – Goście przyjeżdżają z myślą o zapłacie gotówką, a potem biegają po sklepach, żeby wypłacić pieniądze.
Z raportu Fundacji Polska Bezgotówkowa wynika, że w 31% popularnych lokalizacji turystycznych liczba bankomatów zmniejszyła się o ponad połowę w ciągu roku.
Gotówka nadal potrzebna, mimo cyfryzacji
Pomimo wzrostu płatności bezgotówkowych, gotówka wciąż odgrywa ważną rolę w gospodarce. Według danych NBP:
- wciąż około 42% transakcji detalicznych w Polsce odbywa się gotówkowo,
- gotówka dominuje w transakcjach na bazarach, w usługach i wśród osób starszych,
- w razie awarii systemów płatniczych, tylko gotówka daje pełną niezależność.
Eksperci ostrzegają, że drastyczne ograniczenie dostępu do gotówki osłabia bezpieczeństwo finansowe obywateli, zwłaszcza w kontekście zagrożeń cybernetycznych czy awarii infrastruktury.
Czy banki zostawiły plan B?
Niektóre banki zapowiadają rozbudowę tzw. sieci cashback – czyli możliwości wypłaty gotówki przy kasie w sklepie. Inne przekierowują klientów do bankomatów współdzielonych (Planet Cash, Euronet).
Jednak to nie rekompensuje skali likwidacji. Co więcej, niektóre z tych rozwiązań są płatne lub dostępne tylko dla klientów wybranych banków.
Eksperci: potrzebna interwencja regulatora
– Potrzebujemy jasnej strategii państwa dotyczącej dostępu do gotówki – mówi dr Michał Andrzejewski, ekspert rynku finansowego. – Brak uregulowań może sprawić, że Polska stanie się krajem, gdzie gotówka przestanie być praktycznie dostępna, mimo że formalnie jest prawnym środkiem płatniczym.
Wielka Brytania, Francja czy Niemcy już przyjęły rozwiązania gwarantujące minimalny dostęp do gotówki na poziomie gmin i dzielnic. W Polsce takich przepisów nadal nie ma.
Jak sprawdzić, gdzie jeszcze można wypłacić gotówkę?
Na stronach niektórych banków i operatorów ATM można znaleźć aktualizowane mapy czynnych bankomatów. Warto śledzić m.in.:
Niektóre samorządy zaczęły również publikować własne mapy punktów z dostępem do gotówki, w tym lokalne sklepy z opcją cashback.
