Ministerstwo Edukacji Narodowej szykuje największą od lat reformę polskiego systemu oświaty. Nowelizacja prawa oświatowego, która ma zostać uchwalona w drugim kwartale 2025 roku, znacząco zmieni zasady funkcjonowania szkół w Polsce. Nowe przepisy zaostrzają zasady dotyczące frekwencji, wprowadzają katalog kar dla uczniów, a także gwarantują nowe prawa i wolności młodzieży.
Eksperci oceniają, że zmiany mogą trwale przekształcić szkolną rzeczywistość — stawiając większy nacisk na dyscyplinę, ale także formalizując ochronę praw ucznia. Jeśli projekt przejdzie zgodnie z harmonogramem, nowe regulacje wejdą w życie jeszcze przed rozpoczęciem roku szkolnego 2025/2026.
Ostrzejsze zasady obecności: nie będzie taryfy ulgowej
Jednym z kluczowych elementów reformy jest zaostrzenie przepisów dotyczących frekwencji uczniów. Nowe prawo zakłada, że:
- Jeśli uczeń opuści co najmniej 25% zajęć bez usprawiedliwienia w ciągu roku szkolnego, nie zostanie sklasyfikowany.
- Brak klasyfikacji oznacza brak możliwości przystąpienia do egzaminu klasyfikacyjnego.
Szkoły zachowają autonomię w kwestii zasad usprawiedliwiania nieobecności, ale nowe przepisy wymagają, by każde usprawiedliwienie zawierało jasno określony powód absencji.
Zdaniem części specjalistów od edukacji, nowe regulacje mają ukrócić proceder tzw. „masowych wagarów”, który w ostatnich latach stał się poważnym problemem w wielu szkołach.
Rady szkół i Rzecznicy Praw Uczniowskich: głos młodzieży wreszcie usłyszany?
Ministerstwo Edukacji Narodowej stawia również na większe zaangażowanie społeczności szkolnych w życie placówek. Nowelizacja przewiduje powstanie rad szkół, w skład których wejdą:
- uczniowie,
- rodzice,
- nauczyciele — w równych proporcjach.
Rady te będą miały prawo wyboru Szkolnego Rzecznika Praw Uczniowskich. Jego zadaniem będzie reprezentowanie interesów uczniów oraz czuwanie nad przestrzeganiem ich praw.
Na szczeblu krajowym powołany zostanie Krajowy Rzecznik Praw Uczniowskich, wybierany w drodze konkursu na czteroletnią kadencję. Jest to odpowiedź na zarzuty, że prawa uczniów w polskich szkołach były dotąd traktowane marginalnie.
Nowe prawa i obowiązki uczniów: porządek w zapisach
Projekt wprowadza również otwarty katalog praw ucznia, obejmujący m.in.:
- prawo do równego traktowania,
- prawo do ochrony prywatności,
- prawo do rozwijania własnych zainteresowań.
Równocześnie ustawa stworzy zamknięty katalog obowiązków, takich jak:
- obowiązek przestrzegania zasad zachowania,
- stosowny strój szkolny,
- regularne uczęszczanie na zajęcia edukacyjne.
Takie rozwiązanie ma na celu zwiększenie przejrzystości obowiązujących zasad i ograniczenie sytuacji, w których szkoły wprowadzałyby własne, często kontrowersyjne regulaminy.
Katalog kar i nowy status nauczycieli: poważne zmiany w relacjach w szkole
W ramach nowelizacji pojawi się formalny katalog kar dla uczniów, obejmujący m.in.:
- pisemne upomnienie,
- naganę,
- wniosek o przeniesienie do innej szkoły.
Nowością będzie również możliwość, by pełnoletni uczniowie sprzeciwiali się przekazywaniu rodzicom informacji o ocenach.
Z kolei nauczyciele uzyskają status funkcjonariuszy publicznych — także poza godzinami pracy. To oznacza szerszą ochronę prawną, podobną do tej, jaką mają dziś np. policjanci czy strażacy.
Zdaniem resortu edukacji, ma to wzmocnić autorytet nauczycieli i zwiększyć ich bezpieczeństwo w sytuacjach konfliktowych.
Kiedy zmiany wejdą w życie?
Ministerstwo Edukacji Narodowej planuje przyjęcie projektu nowelizacji w II kwartale 2025 roku. Jeśli procedura legislacyjna przebiegnie zgodnie z założeniami, nowe przepisy zaczną obowiązywać od roku szkolnego 2025/2026.
Wprowadzenie reformy w tak szybkim tempie budzi jednak pytania o przygotowanie szkół i samych nauczycieli na nową rzeczywistość. Eksperci podkreślają, że kluczowe będzie odpowiednie przeszkolenie kadr oraz jasne komunikowanie zmian uczniom i rodzicom.
