NSA wydał kluczowy wyrok. Trzymasz gotówkę w domu? Możesz zapłacić 75% podatku

Najwyższy Sąd Administracyjny wydał przełomowe orzeczenie, które stanowi poważne ostrzeżenie dla milionów Polaków przechowujących oszczędności w gotówce. Sprawa małżeństwa, które kupiło dom za pieniądze trzymane „w skarpecie”, zakończyła się nałożeniem karnego, 75-procentowego podatku od nieujawnionych dochodów. Wyrok ten (sygn. akt II FSK 1315/22 i II FSK 1316/22) potwierdza, że organy skarbowe mają prawo zakwestionować pochodzenie majątku, a ciężar udowodnienia jego legalności spoczywa wyłącznie na podatniku. To sygnał, że czasy beztroskiego wydawania wieloletnich oszczędności bez solidnej dokumentacji dobiegają końca. Dla każdego, kto posiada znaczące środki poza systemem bankowym, zrozumienie konsekwencji tej decyzji jest absolutnie kluczowe, by uniknąć finansowej katastrofy.

Małżeństwo kupiło dom za gotówkę. Fiskus zażądał 75% podatku

Historia, która znalazła swój finał przed NSA, rozpoczęła się w 2016 roku. Małżeństwo postanowiło zrealizować marzenie o własnym domu, kupując nieruchomość za kwotę ponad 320 tys. zł. Transakcja została sfinansowana z oszczędności, które, jak twierdzili, gromadzili przez dekady. Problem pojawił się, gdy sprawą zainteresował się urząd skarbowy, wszczynając postępowanie w sprawie dochodów z nieujawnionych źródeł.

Fiskus zażądał od pary udokumentowania pochodzenia środków przeznaczonych na zakup. O ile udało im się wykazać źródło dla kwoty ponad 240 tys. zł, o tyle pozostałe 46 tys. zł stało się kością niezgody. Małżeństwo nie było w stanie przedstawić żadnych dowodów, które w sposób niebudzący wątpliwości potwierdzałyby, skąd pochodzi ta część pieniędzy. W konsekwencji, organ podatkowy nałożył na nich sankcyjną, 75-procentową stawkę podatku od tej kwoty. To standardowa procedura w przypadku stwierdzenia przychodów z nieujawnionych źródeł, mająca na celu zniechęcanie do ukrywania dochodów.

Sprawa, szczegółowo opisana przez „Dziennik Gazetę Prawną”, przeszła przez kolejne instancje sądowe. Ostatecznie Najwyższy Sąd Administracyjny przyznał rację fiskusowi, podtrzymując decyzję o opodatkowaniu. Choć w toku postępowania kwota objęta karnym podatkiem została finalnie obniżona, precedensowy charakter wyroku pozostaje bez zmian i stanowi jasny sygnał dla innych podatników.

Stara biżuteria i brak zaufania do banków. Tłumaczenia nie przekonały sądu

Podatnicy próbowali przekonać organy skarbowe, że sporna kwota pochodziła z różnych, gromadzonych przez lata źródeł. Wśród argumentów pojawiły się pieniądze zarobione przez kobietę jeszcze w latach 60. podczas prac na roli, a także majątek po jej pierwszym mężu, zmarłym w 1977 roku. Miały to być m.in. złota biżuteria oraz waluty Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Para tłumaczyła, że przez całe życie nie miała zaufania do systemu bankowego, dlatego wolała przechowywać cały majątek w domu.

Te wyjaśnienia nie znalazły jednak uznania w oczach ani urzędników, ani sądów. Kluczowy okazał się brak jakichkolwiek materialnych dowodów. Nie przedstawiono dokumentów zakupu biżuterii, dowodów wymiany walut czy jakichkolwiek innych zapisów potwierdzających posiadanie takiego majątku. Sąd podkreślił, że w tego typu sprawach to na podatniku spoczywa obowiązek udowodnienia, że jego wydatki mają pokrycie w legalnych i opodatkowanych (lub zwolnionych z podatku) przychodach. Same oświadczenia i ogólne tłumaczenia okazały się niewystarczające.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi (sygn. I SA/Łd 168/22), którego wyrok został podtrzymany przez NSA, poszedł o krok dalej. W uzasadnieniu stwierdził, że „nie da się pogodzić przechowywania oszczędności z lat 60. ubiegłego wieku z zasadami racjonalizmu, logiki i zdrowego rozsądku”. To pokazuje, że sądy podchodzą do takich tłumaczeń z dużą dozą sceptycyzmu, biorąc pod uwagę m.in. ogromną utratę wartości pieniądza w czasie spowodowaną inflacją.

Wyrok NSA to przestroga. Dlaczego „skarpetkowa” gotówka jest ryzykowna?

Orzeczenie Najwyższego Sądu Administracyjnego jest kamieniem milowym i powinno być traktowane jako poważna przestroga. Nie oznacza ono, że samo posiadanie gotówki w domu jest nielegalne. Problem pojawia się w momencie, gdy chcemy te środki wprowadzić do oficjalnego obrotu, np. kupując samochód, mieszkanie czy właśnie dom. Wtedy fiskus może uruchomić procedurę sprawdzającą.

Głównym ryzykiem związanym z „gotówką w skarpecie” jest trudność w udowodnieniu jej pochodzenia po wielu latach. Dokumenty blakną, gubią się, a pamięć ludzka jest zawodna. Bez twardych dowodów, takich jak umowy o pracę, umowy o dzieło, akty darowizny (zgłoszone do urzędu skarbowego), dokumenty spadkowe czy umowy sprzedaży, podatnik staje na przegranej pozycji. Sądowa logika jest prosta: jeśli nie potrafisz udowodnić, skąd masz pieniądze, istnieje domniemanie, że pochodzą one z nieopodatkowanej działalności.

Warto pamiętać, że urzędy skarbowe mają dostęp do szerokiej gamy informacji. Monitorują akty notarialne, rejestry pojazdów i dane z banków. Jeśli zauważą, że wydatki danej osoby znacząco przewyższają jej oficjalne, zgłoszone dochody, jest to sygnał do wszczęcia kontroli. Wyrok NSA tylko wzmocnił pozycję fiskusa w takich sporach.

Ilu Polaków trzyma pieniądze w domu? Oto co musisz wiedzieć

Problem dotyczy potencjalnie ogromnej rzeszy osób. Według danych Narodowego Banku Polskiego, wartość gotówki w obiegu poza kasami banków jest gigantyczna. Choć część tych środków służy do bieżących transakcji, znaczna suma to oszczędności przechowywane w domach. Skala zjawiska pokazuje, że wielu Polaków, podobnie jak para z opisywanej sprawy, wciąż preferuje fizyczny pieniądz nad zapisami na kontach bankowych.

Co zatem robić, aby uniknąć problemów? Kluczem jest staranne dokumentowanie swojego majątku. Oto kilka praktycznych kroków:

• Przechowuj dokumenty: Trzymaj wszystkie umowy o pracę, zlecenia, a także dokumentację potwierdzającą otrzymanie darowizn, spadków czy wygranych.
• Zgłaszaj darowizny: Pamiętaj, że darowizny od najbliższej rodziny są zwolnione z podatku, ale tylko pod warunkiem ich zgłoszenia do urzędu skarbowego na formularzu SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy.
• Dokumentuj sprzedaż: Jeśli sprzedajesz cenne przedmioty (np. stary samochód, dzieła sztuki), zawsze sporządzaj umowę kupna-sprzedaży.
• Rozważ wpłatę do banku: Wpłacenie gotówki na konto bankowe tworzy ślad historyczny. Choć sama wpłata może wzbudzić zainteresowanie banku (procedury AML), łatwiej jest później wykazać posiadanie tych środków.

Historia małżeństwa i wyrok NSA to twarda lekcja ekonomii i prawa. Pokazuje, że w dzisiejszych czasach zaufanie do „skarpety” może kosztować znacznie więcej niż utrata wartości pieniędzy przez inflację. Może kosztować aż 75% zgromadzonych oszczędności.