Narodowy Bank Polski przypomina: nie każda gotówka jest wieczna. Jeśli Twoje banknoty są podarte, przypalone, przemoczone lub monety uszkodzone mechanicznie, nie możesz mieć pewności, że zostaną przyjęte przez sklep czy bank. Co więcej, NBP może odmówić ich wymiany, jeśli stan techniczny pieniędzy uniemożliwia identyfikację. Warto działać szybko – czekanie może oznaczać bezpowrotną utratę środków.
Kiedy pieniądz traci swoją funkcję płatniczą?
Zgodnie z przepisami, każdy banknot i moneta zachowuje swoją wartość nominalną. Jednak w praktyce, jeżeli środek płatniczy jest uszkodzony – a szczególnie zabrudzony, spalony, porwany czy zdeformowany – sprzedawca ma prawo odmówić jego przyjęcia. Podobnie kasjer w banku może odmówić przyjęcia takiej gotówki w standardowym obiegu.
To oznacza, że fizycznie posiadasz pieniądze, ale nie możesz ich użyć. Dlatego NBP apeluje: wymieniaj zniszczone banknoty i monety jak najszybciej, zanim ich wartość przepadnie.
Gdzie wymienić zniszczone pieniądze?
NBP informuje, że wymiany uszkodzonych środków płatniczych można dokonać:
- w oddziałach NBP – tu z reguły proces przebiega najszybciej,
- w większości banków komercyjnych – choć wiele z nich wysyła pieniądze do analizy do NBP.
Jeśli zniszczenia są niewielkie (np. przerwany na pół banknot), wymiana zazwyczaj odbywa się od ręki. Jeśli jednak pieniądz jest:
- mocno zabrudzony,
- częściowo spalony,
- zniszczony mechanicznie,
- rozerwany na wiele części,
wymagane jest złożenie wniosku i przekazanie pieniędzy do centrali NBP, gdzie eksperci dokonają analizy.
Ile dostaniesz za zniszczoną gotówkę?
Wysokość kwoty, jaką otrzymasz w zamian za uszkodzony banknot lub monetę, zależy od stopnia ich zachowania. Reguluje to zarządzenie Prezesa NBP nr 31/2013.
🔹 100% wartości nominalnej dostaniesz, jeśli:
- zachowało się ponad 75% powierzchni banknotu (w jednym kawałku),
- banknot jest rozerwany, ale masz wszystkie części (maks. 9),
- moneta jest kompletna, nawet jeśli jest lekko zniszczona, lub masz zarówno rdzeń, jak i pierścień (np. przy monetach dwukolorowych).
🔸 50% wartości nominalnej dostaniesz, jeśli:
- posiadasz od 45% do 75% powierzchni banknotu (w jednym kawałku),
- masz tylko rdzeń lub pierścień z monety dwukolorowej.
❌ 0% wartości otrzymasz, jeśli:
- banknot zachował mniej niż 45% oryginalnej powierzchni,
- przyniesiesz tylko fragment monety,
- pieniądz jest nieczytelny lub nie da się go zidentyfikować.
Co się dzieje z niewymienialnymi pieniędzmi?
Jeśli NBP stwierdzi, że przedstawiony banknot lub moneta nie nadają się do wymiany, można je:
- odebrać w ciągu 6 miesięcy od daty odmowy,
- po tym czasie – zostaną trwale zniszczone (banknoty trafiają do niszczarki, a monety są złomowane).
Dlatego eksperci zalecają: jeśli nie jesteś pewien, czy pieniądz nadaje się do wymiany – zanieś go jak najszybciej do oddziału NBP.
Dlaczego warto działać od razu?
Zniszczenia gotówki mogą zdarzyć się każdemu. Przykładowe sytuacje:
- przypadkowe pranie spodni z banknotem w kieszeni,
- zalanie napojem lub zniszczenie w kominku,
- mechaniczne uszkodzenia (np. dziecięca zabawa, pies pogryzł portfel).
W takich przypadkach czas ma kluczowe znaczenie. Im szybciej złożysz wniosek o wymianę, tym większe szanse na odzyskanie 100% wartości.
Co ważne – sklep nie ma obowiązku przyjąć zniszczonego banknotu czy monety, nawet jeśli nominalnie są one nadal „ważne”.
