Polska przygotowuje plan ewakuacji ludności. RCB: Musimy być gotowi na wszystko

Rosyjska agresja na Ukrainę zmieniła podejście polskich władz do bezpieczeństwa cywilnego. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa opracowuje właśnie szczegółowe scenariusze ewakuacji milionów obywateli. Nowe przepisy i współpraca z wojskiem mają zapewnić państwu gotowość na każdy możliwy scenariusz kryzysowy.

Ewakuacja z udziałem wojska. Nowa jakość planowania

W styczniu 2025 roku weszła w życie nowa ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej, która zrewolucjonizowała polski system zarządzania kryzysowego. Na jej podstawie Rządowe Centrum Bezpieczeństwa (RCB) zostało zobowiązane do opracowania krajowego planu ewakuacji oraz koordynacji podobnych dokumentów na szczeblu wojewódzkim.

Jak ujawnił dyrektor RCB Zbigniew Muszyński w rozmowie z InfoSecurity24, kluczowym elementem nowego podejścia jest współpraca ze Sztabem Generalnym Wojska Polskiego. – Mamy przygotować wytyczne dla wojewodów razem z wojskiem. To nowa jakość w planowaniu cywilno-wojskowym – podkreślił.

To podejście wynika bezpośrednio z doświadczeń ukraińskich, gdzie w ciągu pierwszych tygodni wojny miliony ludzi zostały zmuszone do ucieczki, często bez żadnych przygotowań. Polski rząd chce uniknąć podobnego chaosu.

Od województwa po granicę – ewakuacja na wielu poziomach

Nowe plany mają charakter wielowarstwowy i zintegrowany. RCB planuje nie tylko ewakuacje wewnątrz poszczególnych województw, ale również na poziomie krajowym i transgranicznym.

– Musimy pamiętać o punktach styku między województwami oraz między Polską a krajami sąsiednimi – zaznaczył Muszyński. To nawiązanie do sytuacji z 2022 roku, kiedy Polska przyjęła ponad dwa miliony uchodźców z Ukrainy w zaledwie kilka tygodni. Teraz scenariusz może być odwrotny – to Polacy mogą potrzebować schronienia poza granicami kraju.

Infrastruktura, transport, logistyka – kluczowe wyzwania

W opracowaniu planów ogromne znaczenie ma przygotowanie infrastruktury ewakuacyjnej. Według byłego szefa MSWiA Macieja Kierwińskiego, państwo musi mieć zdolność do przetransportowania obywateli do zdefiniowanych miejsc.

Oznacza to konieczność:

• Wyznaczenia tras ewakuacyjnych,
• Stworzenia punktów zbornych i miejsc zakwaterowania,
• Zapewnienia środków transportu i zapasów,
• Przygotowania personelu pomocowego i służb porządkowych.

Plany muszą uwzględniać różnorodność geograficzną – inaczej organizuje się ewakuację w dużym mieście, a inaczej na terenach wiejskich.

Scenariusze zagrożeń: nie tylko wojna

Choć wojna w Ukrainie była bezpośrednim impulsem do działania, RCB podkreśla, że plany są uniwersalne i mają zastosowanie również w przypadku:

• Powodzi, pożarów i katastrof naturalnych,
• Awarii przemysłowych i chemicznych,
• Ataków terrorystycznych,
• Zagrożeń epidemicznych.

Nowa ustawa daje podstawy prawne do szybkiej i skoordynowanej reakcji, niezależnie od rodzaju zagrożenia.

Kluczowa rola komunikacji z obywatelami

Elementem krytycznym w skutecznej ewakuacji jest sprawna komunikacja kryzysowa. RCB planuje wykorzystać nowoczesne narzędzia, takie jak:

• Alert RCB – SMS-y wysyłane na zagrożonym obszarze,
• Aplikacje mobilne i systemy geolokalizacji,
• W sytuacji awarii sieci – tradycyjne kanały: megafony, radio, patrolowe służby informacyjne.

Jak pokazują doświadczenia ukraińskie, infrastruktura telekomunikacyjna może być celem ataków, dlatego plany muszą zawierać systemy zapasowe i redundancję.

Ewakuacja musi być dostępna dla wszystkich

Zgodnie z założeniami ustawy, ewakuacja musi uwzględniać potrzeby osób z niepełnosprawnościami, osób starszych, dzieci i osób wymagających wsparcia medycznego. Plany muszą zawierać:

• Dodatkowe środki transportu dostosowane do niepełnosprawności,
• Kadrę do pomocy i opieki nad osobami zależnymi,
• Zapasy leków i specjalistycznego sprzętu.

To lekcja wyniesiona m.in. z dramatycznych obrazów z Ukrainy, gdzie osoby starsze i chore były szczególnie narażone na niebezpieczeństwo.

Bezpieczeństwo konwojów – priorytet w scenariuszu militarnym

W przypadku konfliktu zbrojnego same trasy ewakuacyjne mogą stać się celem ataków. W związku z tym konieczna jest ścisła koordynacja z Wojskiem Polskim, które ma zapewnić:

• Zabezpieczenie logistyczne ewakuacji,
• Osłonę wojskową konwojów i punktów zbornych,
• Monitorowanie zagrożeń w czasie rzeczywistym.

Doświadczenia z Buczy czy Irpienia pokazują, jak ważna jest ochrona cywilów w ruchu.

Koordynacja między instytucjami – fundament sprawnego działania

RCB kieruje procesem planowania, ale zaangażowanych jest wiele instytucji, w tym:

• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji,
• Ministerstwo Infrastruktury,
• Ministerstwo Zdrowia,
• Samorządy wojewódzkie i lokalne.

Dzięki temu możliwe jest stworzenie spójnego, wielowarstwowego systemu, który działa zarówno w czasie pokoju, jak i w warunkach nadzwyczajnych.

Wnioski: systemowe podejście do ochrony ludności

Planowanie ewakuacji to tylko jeden z elementów większego systemu, jaki wprowadza ustawa z 2025 roku. Obejmuje on także:

• Budowę i modernizację schronów,
• Systemy ostrzegania i alarmowania,
• Szkolenia i ćwiczenia dla ludności i służb,
• Budowanie odporności społecznej na sytuacje kryzysowe.

To systemowe podejście ma zapewnić, że Polska będzie przygotowana nie tylko na wojnę, ale i na wszystkie inne sytuacje zagrożenia życia i zdrowia ludności.