Ministerstwo Rozwoju i Technologii kończy prace nad nowym mechanizmem osłonowym dla najuboższych seniorów w Polsce. W odpowiedzi na nadchodzące unijne opłaty klimatyczne, rząd planuje wprowadzić specjalny bon energetyczny w wysokości do 1200 złotych rocznie na jedno gospodarstwo domowe. To kluczowe wsparcie ma stanowić barierę chroniącą emerytów z najniższymi świadczeniami przed drastycznymi podwyżkami cen energii i gazu, które mogą pojawić się już w 2027 roku. Planowane świadczenie ma zapobiec zjawisku ubóstwa energetycznego, które jest realnym zagrożeniem dla tej grupy społecznej.
Inicjatywa rządu Donalda Tuska jest bezpośrednią reakcją na rozszerzenie europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS2), który obejmie transport i ogrzewanie budynków. Choć Polska wciąż lobbuje w Brukseli za odroczeniem tych regulacji, przygotowuje się na najgorszy scenariusz. Bon energetyczny ma być finansowany głównie ze środków unijnych, a jego celem jest nie tylko doraźna pomoc, ale również zachęta do długofalowej modernizacji źródeł ciepła w domach seniorów. To kompleksowe rozwiązanie, które ma złagodzić społeczne koszty transformacji energetycznej.
Nowy „podatek klimatyczny”. Dlaczego rachunki Polaków pójdą w górę?
Fundamentem nadchodzących zmian jest rozszerzony europejski system handlu uprawnieniami do emisji, znany jako ETS2. Od 2027 roku obejmie on dwa kluczowe dla gospodarstw domowych sektory: transport drogowy oraz ogrzewanie budynków. W praktyce oznacza to, że dostawcy paliw takich jak węgiel, gaz czy olej opałowy, a także benzyny i oleju napędowego, będą musieli kupować uprawnienia do emisji CO2. Koszt tych uprawnień zostanie nieuchronnie przerzucony na odbiorców końcowych, czyli na obywateli.
Analitycy przewidują, że wprowadzenie systemu ETS2 może spowodować wzrost rachunków za energię i ogrzewanie nawet o kilkadziesiąt procent. Dla milionów polskich gospodarstw domowych, a w szczególności dla seniorów utrzymujących się z niskich emerytur, taki skok cenowy byłby katastrofalny. Mógłby zmusić ich do dramatycznych wyborów między opłaceniem rachunków a zakupem leków czy żywności. Rządowy program bonu energetycznego ma być tarczą, która ochroni najsłabszych przed najgorszymi skutkami tej transformacji. Celem jest zapewnienie, że koszty walki ze zmianami klimatu nie uderzą nieproporcjonalnie mocno w osoby o najniższych dochodach.
Kto dokładnie otrzyma 1200 zł? Rząd stawia twarde warunki
Nie każdy senior będzie mógł skorzystać z nowego świadczenia. Ministerstwo Rozwoju i Technologii opracowało precyzyjne kryteria, aby pomoc trafiła do osób rzeczywiście najbardziej potrzebujących. Aby zakwalifikować się do otrzymania bonu energetycznego, trzeba będzie spełnić łącznie kilka warunków.
Po pierwsze, wsparcie skierowane jest wyłącznie do osób, które ukończyły ustawowy wiek emerytalny. Drugim, kluczowym kryterium jest próg dochodowy. Łączne miesięczne dochody brutto beneficjenta (obejmujące emeryturę i inne źródła) nie mogą przekraczać kwoty 2525 złotych. Limit ten został wyliczony na podstawie szczegółowych analiz ekonomicznych, wskazujących grupę najbardziej narażoną na ubóstwo energetyczne.
Ostatnim warunkiem jest kryterium techniczne. Bon energetyczny przysługiwać będzie gospodarstwom domowym, które są ogrzewane indywidualnym źródłem ciepła na paliwa kopalne. Chodzi tu przede wszystkim o piece i kotły na:
- węgiel kamienny lub brunatny,
- koks,
- olej opałowy.
To właśnie właściciele takich instalacji najmocniej odczują skutki wprowadzenia opłat emisyjnych. Mieszkańcy budynków podłączonych do miejskiej sieci ciepłowniczej lub korzystający z OZE (np. pomp ciepła) nie będą objęci tym konkretnym programem wsparcia.
Jak i kiedy będzie można dostać pieniądze? ZUS zajmie się wypłatami
Za obsługę całego systemu odpowiedzialny będzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), co ma gwarantować sprawną organizację i wypłatę środków. Procedura składania wniosków zostanie maksymalnie uproszczona, aby nie stanowiła bariery administracyjnej dla starszych obywateli. Wnioski będzie można składać na dwa sposoby: tradycyjnie, w formie papierowej w placówkach ZUS, oraz elektronicznie, za pośrednictwem specjalnie przygotowanej platformy internetowej.
Wypłata świadczenia ma odbywać się w cyklu kwartalnym. Oznacza to, że uprawnieni seniorzy będą otrzymywać wsparcie cztery razy w roku, w transzach po 300 złotych (łącznie 1200 zł rocznie). Taki system ma ułatwić seniorom planowanie domowego budżetu i regularne opłacanie rachunków. Zgodnie z harmonogramem, jeśli system ETS2 wejdzie w życie w 2027 roku, pierwsze wypłaty bonów energetycznych mogą trafić na konta beneficjentów już w pierwszym kwartale tegoż roku.
Co ważne, wsparcie ma być przyznawane na ograniczony czas – maksymalnie na 5 lat. Ten okres ma dać seniorom czas na adaptację do nowych warunków oraz zachęcić ich do skorzystania z innych programów (np. „Czyste Powietrze”) w celu wymiany starych, nieefektywnych źródeł ciepła na nowoczesne i ekologiczne rozwiązania.
Skąd rząd weźmie na to pieniądze i co dalej?
Finansowanie programu bonu energetycznego zostało zaprojektowane tak, aby minimalizować obciążenie dla polskiego budżetu państwa. Główne źródło pieniędzy ma pochodzić ze Społecznego Funduszu Klimatycznego – specjalnego mechanizmu unijnego zasilanego wpływami z aukcji uprawnień do emisji w ramach systemu ETS2. W uproszczeniu oznacza to, że podmioty zanieczyszczające środowisko będą pośrednio finansować wsparcie dla najuboższych obywateli dotkniętych kosztami transformacji.
Wprowadzenie bonu to jednak tylko część szerszej strategii rządu. Równolegle prowadzone będą działania edukacyjne i doradcze. Seniorzy wraz z decyzją o przyznaniu bonu otrzymają materiały informacyjne o sposobach oszczędzania energii oraz o dostępnych dotacjach na termomodernizację. Planowane jest także uruchomienie sieci bezpłatnych doradców energetycznych, którzy pomogą ocenić stan budynku i wybrać najlepsze rozwiązania modernizacyjne. Długoterminowym celem jest nie tylko doraźna pomoc finansowa, ale trwała poprawa efektywności energetycznej w najuboższych gospodarstwach domowych i zwiększenie społecznej akceptacji dla polityki klimatycznej.
