Norwegia przygotowuje się do wprowadzenia jednego z najbardziej innowacyjnych eksperymentów społeczno-gospodarczych na świecie, który może zrewolucjonizować podejście do polityki podatkowej i rynku pracy. Rząd w Oslo ogłosił plan przeprowadzenia loterii podatkowej, której zwycięzcy, młodzi obywatele w wieku od 20 do 35 lat, otrzymają znaczącą ulgę podatkową. Celem programu, który ma ruszyć na początku 2026 roku, jest sprawdzenie, czy niższe podatki dochodowe skutecznie zmotywują młodych ludzi do szybszego wejścia na rynek pracy i ograniczenia korzystania z systemu opieki społecznej. To odważne posunięcie ma na celu walkę z biernością zawodową i ma potencjał, by stać się globalnym precedensem w kształtowaniu przyszłych polityk ekonomicznych.
Jak działa rewolucyjna loteria podatkowa?
Norweski eksperyment, przygotowany przez Centrum Frischa we współpracy z Ministerstwem Finansów, zakłada przeprowadzenie loterii wśród obywateli w wieku 20-35 lat. Szczęśliwcy, którzy zostaną wylosowani i osiągają dochód, będą mogli liczyć na obniżenie podatku dochodowego nawet o 27,5 tys. koron norweskich, co w przeliczeniu daje niemal 10 tysięcy złotych. To znacząca kwota, która ma stanowić silny impuls finansowy. Jak podkreśla Simen Markussen, dyrektor Centrum Frischa, jest to prawdopodobnie największy eksperyment tej skali na świecie, mający na celu zbadanie bezpośredniego wpływu zachęt podatkowych na aktywność zawodową młodych. Głównym założeniem jest przekonanie, że praca stanie się bardziej opłacalna niż poleganie na zasiłkach, co ma przyczynić się do zwiększenia ogólnej produktywności gospodarki.
Kto skorzysta i co dalej? Monitorowanie efektów
Program skierowany jest do młodych Norwegów w wieku od 20 do 35 lat, którzy aktywnie uczestniczą w rynku pracy i osiągają dochody. Po wylosowaniu, beneficjenci ulgi podatkowej będą poddawani szczegółowemu monitoringowi przez administrację państwową przez okres od 3 do 5 lat. W tym czasie eksperci będą analizować, czy obniżone obciążenia podatkowe faktycznie przekładają się na większą aktywność zawodową, szybsze podejmowanie pracy po edukacji oraz zmniejszenie zapotrzebowania na świadczenia z systemu opieki społecznej. Ostateczny kształt i szczegóły loterii podatkowej zostaną przedstawione w projekcie budżetu na 2026 rok, który trafi do norweskiego parlamentu już w październiku. To kluczowy moment, który zadecyduje o finalnym wdrożeniu i skali tego unikalnego przedsięwzięcia.
Polityczne echa i debata wokół eksperymentu
Ogłoszenie rewolucyjnego projektu wywołało mieszane uczucia i ożywioną debatę na norweskiej scenie politycznej. Opozycyjne wobec centrolewicowego rządu Partii Pracy stronnictwa nie omieszkały skomentować inicjatywy. Konserwatyści przypomnieli, że podobny pomysł przedstawiali już cztery lata temu, jednak został on wówczas odrzucony przez obecną partię rządzącą. Ane Breivik z liberalnej partii Venstre uznała loterię, zaproponowaną przez ministra finansów Jensa Stoltenberga, za „niesprawiedliwą”, domagając się objęcia programem wszystkich młodych ludzi w tej grupie wiekowej, zamiast wybiórczego losowania. Zaskakująco, Partię Pracy wsparła prawicowa Partia Postępu. Jej rzecznik ds. gospodarczych, Hans Andreas Limi, podkreślił, że „praca powinna się bardziej opłacać niż przebywanie na zasiłku”, co wskazuje na pewną ponadpartyjną zgodę co do kierunku, choć niekoniecznie co do metody.
Praktyczne wnioski z norweskiego eksperymentu
Norweska loteria podatkowa stanowi śmiałą próbę znalezienia innowacyjnych rozwiązań dla wyzwań współczesnego rynku pracy i systemu opieki społecznej. Jeśli eksperyment okaże się sukcesem, może dostarczyć cennych danych na temat skuteczności zachęt podatkowych w motywowaniu młodych do aktywności zawodowej. Konkretne obniżenie podatków o niemal 10 tysięcy złotych ma być wystarczająco silnym bodźcem, by wpłynąć na decyzje życiowe i zawodowe tysięcy młodych Norwegów. Wyniki tego programu, które będą monitorowane przez kilka lat, mogą nie tylko zmienić politykę fiskalną w Norwegii, ale także stać się inspiracją dla innych krajów poszukujących sposobów na zwiększenie partycypacji młodych ludzi w gospodarce i zmniejszenie obciążeń systemów socjalnych.
