Trwają prace nad kluczową dla środowisk progresywnych ustawą o statusie osoby najbliższej, ale jej przyszłość jest już poważnie zagrożona. Jak ustalił reporter RMF FM, prezydent Karol Nawrocki jest gotów zawetować projekt przyjęty przez Radę Ministrów, jeśli trafi on do niego w obecnym kształcie. Głównym powodem jest fakt, że proponowane przepisy poniekąd zrównują zarejestrowane związki z instytucją małżeństwa, na co Kancelaria Prezydenta nie wyraża zgody.
Sprzeciw prezydenta dotyczy przede wszystkim rozwiązań finansowych, takich jak wspólnota majątkowa partnerów i możliwość wspólnego rozliczania podatku PIT. To stawia pod znakiem zapytania całą reformę, która miała zastąpić niespełnioną obietnicę wprowadzenia ustawy o związkach partnerskich. Choć projekt ma chronić zarówno pary jednopłciowe, jak i nieformalne związki heteroseksualne, Kancelaria Prezydenta uważa go za „furtkę do ideologii”.
Dlaczego prezydent grozi wetem? Kontekst ideologiczny i prawny
Krytyka ze strony Pałacu Prezydenckiego jest ostra i opiera się na twardych argumentach ideologicznych. Szef gabinetu prezydenta, Paweł Szefernaker, wielokrotnie podkreślał, że Karol Nawrocki nie zaakceptuje żadnych przepisów zrównujących związek partnerski z małżeństwem. Prezydent ma stać na stanowisku, że małżeństwo jest instytucją prawnie i konstytucyjnie chronioną, zarezerwowaną dla związku kobiety i mężczyzny.
W rozmowach z przedstawicielami koalicji rządzącej, zaplecze prezydenta miało już wcześniej wskazywać, które zapisy są nie do przyjęcia. Mimo to, rząd przyjął projekt w kształcie, który budzi poważne zastrzeżenia. Szefernaker ostrzegał również, że ustawa o statusie osoby najbliższej w obecnej formie może stać się otwarciem drogi do adopcji dzieci przez pary jednopłciowe w przyszłości, co jest czerwoną linią dla prezydenta.
Poseł PiS Janusz Kowalski otwarcie stwierdził, że jest przekonany o weto, nazywając projekt ustawą „wylobbowaną przez środowiska LGBT”. Stanowisko to wskazuje na głęboki podział polityczny, który uniemożliwia szybkie przyjęcie regulacji.
Praktyczne zapisy ustawy: Co daje „status osoby najbliższej”?
Projekt ustawy, przygotowany przez sekretarz stanu w KPRM Katarzynę Kotulę, ma na celu zapewnienie ochrony prawnej dla osób żyjących w nieformalnych związkach, niezależnie od płci partnerów. Jest to kluczowa informacja dla tysięcy Polaków, którzy dotychczas nie mieli uregulowanych podstawowych kwestii prawnych i majątkowych.
W praktyce, dwie pełnoletnie osoby mogłyby zawrzeć umowę, która byłaby rejestrowana w Urzędzie Stanu Cywilnego (USC). Rejestracja ta otwierałaby drogę do szeregu uprawnień, które obecnie są zarezerwowane głównie dla małżeństw.
Najważniejsze korzyści i uprawnienia wynikające z ustawy to:
- Możliwość wyboru ustroju majątkowego partnerów.
- Ustanowienie obowiązku alimentacyjnego w przypadku rozstania.
- Uzyskanie prawa do korzystania ze wspólnego mieszkania.
- Nadanie drugiej osobie uprawnień do dostępu do informacji medycznych.
- Możliwość działania jako pełnomocnik w sprawach życia codziennego (np. w urzędach).
Jak podkreśla Katarzyna Kotula, ustawa jest odpowiedzią na potrzeby zarówno par jednopłciowych, jak i par heteroseksualnych, które z różnych przyczyn nie decydują się na małżeństwo, w tym tzw. „rodzin patchworkowych”.
Spór w koalicji: Czy jest szansa na kompromis?
Świadomi ryzyka weta, niektórzy politycy obozu rządzącego sugerują, że w trakcie prac sejmowych nad ustawą można spróbować znaleźć kompromis z przedstawicielami Kancelarii Prezydenta. Oznaczałoby to jednak wycofanie się z najbardziej kontrowersyjnych zapisów, zwłaszcza tych dotyczących kwestii finansowych i definicji rodziny.
Pomysł ten spotyka się jednak z krytyką wewnątrz Koalicji Obywatelskiej. Dorota Łoboda z KO uważa, że ustąpienie prezydentowi w tej sprawie byłoby „pokazaniem, że ma jakieś uprawnienia legislacyjne”, co osłabiłoby pozycję rządu.
Decyzja o ewentualnym kompromisie jest kluczowa. Jeśli rząd zdecyduje się na wprowadzenie poprawek, które zadowolą prezydenta, ustawa ma szansę wejść w życie. Jeśli jednak ustawa zostanie przepchnięta przez Sejm w obecnym, niezmienionym kształcie, weto prezydenta Nawrockiego jest niemal pewne, co zablokuje reformę na czas jego kadencji.
Co dalej z projektem? Najbliższe kroki legislacyjne
Po przyjęciu przez rząd, projekt ustawy trafi teraz do Sejmu, gdzie odbędzie się pierwsza debata i prace w komisjach. To właśnie etap prac parlamentarnych jest ostatnią szansą na wprowadzenie poprawek, które mogłyby złagodzić sprzeciw Kancelarii Prezydenta.
Ostateczny kształt ustawy będzie miał fundamentalne znaczenie dla prawnego statusu tysięcy Polaków. Eksperci prawni podkreślają, że bez uregulowania kwestii dostępu do informacji medycznych czy dziedziczenia, osoby żyjące w nieformalnych związkach są wciąż pozbawione podstawowej ochrony w sytuacjach kryzysowych. Presja polityczna jest ogromna, a wynik głosowania w Sejmie i decyzja prezydenta zdecydują o losie tej kluczowej reformy społecznej w 2025 roku.
