W 2025 roku kwestia gotowości na różnorodne kryzysy stała się jednym z priorytetów Unii Europejskiej. Komisja Europejska ogłosiła nową Strategię Unii na rzecz Gotowości, której celem jest zapewnienie skutecznej i skoordynowanej odpowiedzi na nagłe zagrożenia, takie jak kryzysy zdrowotne, energetyczne, czy sytuacje związane z bezpieczeństwem publicznym. Jednym z kluczowych elementów strategii jest apel skierowany do wszystkich obywateli UE o przygotowanie się na samodzielne funkcjonowanie przez co najmniej 72 godziny, poprzez stworzenie odpowiedniego zestawu awaryjnego.
Dlaczego 72 godziny są tak ważne?
W kontekście zarządzania kryzysowego powszechnie przyjmuje się, że pierwsze trzy doby od wystąpienia zdarzenia stanowią krytyczny okres, podczas którego służby ratunkowe oraz instytucje państwowe mogą nie być w stanie udzielić pełnej pomocy. Jak wyjaśnia dr Anna Kowalska, ekspertka ds. zarządzania kryzysowego z Uniwersytetu Warszawskiego:
„Pierwsze 72 godziny to czas, kiedy obywatele muszą być w stanie samodzielnie zadbać o swoje podstawowe potrzeby, ponieważ infrastruktura oraz służby mogą być przeciążone lub niedostępne. Przygotowanie zestawu awaryjnego jest zatem nie tylko rozsądne, ale wręcz niezbędne.”
Zawartość zestawu awaryjnego – wytyczne UE i przykłady państw członkowskich
Komisja Europejska rekomenduje, aby zestaw awaryjny był przygotowany w każdym gospodarstwie domowym na terenie Unii. Dokumenty strategiczne UE podkreślają, że taki zestaw powinien zawierać przede wszystkim:
- żywność i wodę na minimum trzy dni, z uwzględnieniem żywności o długim terminie ważności i wysokiej wartości energetycznej,
- leki i środki pierwszej pomocy, w tym niezbędne lekarstwa przyjmowane regularnie,
- przenośne radio z zapasowymi bateriami, które pozwolą na odbiór informacji w sytuacji braku prądu,
- latarkę i dodatkowe baterie,
- kopie ważnych dokumentów, takich jak dowód osobisty, polisa ubezpieczeniowa czy dokumenty medyczne,
- gotówkę w małych nominałach, gdyż systemy płatności elektronicznej mogą być niedostępne,
- ciepłą odzież i podstawowe narzędzia do drobnych napraw lub zabezpieczeń,
- ładowarki przenośne do telefonów komórkowych.
Francja jest jednym z państw, które już od lat rekomendują obywatelom kompletowanie takiego zestawu. Według francuskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, aż 68% mieszkańców deklaruje, że posiada podstawowy zestaw awaryjny, choć tylko 45% przyznaje, że jest on kompletny zgodnie z wytycznymi.
Skoordynowane działania Unii – zwiększanie zapasów i centrum koordynacji kryzysowej
Poza indywidualnym przygotowaniem obywateli, Strategia UE na rzecz Gotowości zakłada zwiększenie zapasów strategicznych na poziomie całej Unii. Dotyczy to zwłaszcza:
- środków medycznych, w tym leków, materiałów opatrunkowych i sprzętu ochrony osobistej,
- surowców niezbędnych do produkcji sprzętu energetycznego i innych urządzeń o znaczeniu strategicznym,
- zasobów energetycznych, aby zabezpieczyć ciągłość dostaw w sytuacjach kryzysowych.
Ponadto Komisja planuje powołanie unijnego centrum koordynacji kryzysowej, które będzie monitorować ryzyko i reagować na potencjalne zagrożenia. Pierwszy raport dotyczący oceny ryzyka i zagrożeń ma zostać opublikowany pod koniec 2026 roku. Do tego czasu Komisja będzie wydawać doraźne ostrzeżenia i rekomendacje.
Dlaczego przygotowanie na kryzys jest dziś niezbędne?
W obliczu rosnącej liczby wyzwań globalnych i regionalnych, takich jak zmiany klimatyczne, pandemie czy niestabilność geopolityczna, gotowość obywateli oraz państw członkowskich stała się jednym z fundamentów bezpieczeństwa w Unii Europejskiej. Według danych Europejskiej Agencji Środowiska, w 2024 roku odnotowano aż o 22% więcej incydentów kryzysowych (w tym powodzi, fal upałów i pożarów) niż w 2015 roku.
Ekspert ds. polityki bezpieczeństwa, prof. Jan Nowak z Akademii Obrony Narodowej, komentuje:
„Przygotowanie indywidualne i systemowe to dwa filary ochrony przed skutkami kryzysów. Działania Unii zmierzają do tego, aby oba te elementy były ze sobą spójne i wzajemnie się wzmacniały.”
Jak przygotować własny zestaw awaryjny?
Przygotowanie zestawu awaryjnego nie musi być skomplikowane ani kosztowne. Warto zacząć od skompletowania podstawowych produktów spożywczych, takich jak konserwy, suchary, woda mineralna butelkowana (minimum 3 litry na osobę na dzień). Ważne jest też zabezpieczenie leków oraz przedmiotów higienicznych. W przypadku osób z chorobami przewlekłymi, niezbędne jest zapewnienie stałego dostępu do leków oraz sprzętu medycznego.
Należy również pamiętać o urządzeniach do komunikacji – latarka, radio na baterie, powerbanki to podstawowe wyposażenie, które pozwoli na utrzymanie łączności i dostęp do informacji podczas awarii prądu. Kopie dokumentów i gotówka mogą być przechowywane w szczelnie zamkniętym i łatwo dostępnym miejscu.
