W dobie cyfrowej bankowości nawet jedno niepozorne słowo może uruchomić algorytm i zablokować legalną transakcję. Tak właśnie stało się z przelewem zatytułowanym „rozliczenie-Kuba”, który został zablokowany przez system bankowy, mimo że dotyczył zupełnie legalnej płatności.
Automatyczna analiza tytułów przelewów – technologia kontra człowiek
Współczesne systemy bankowe opierają się na zautomatyzowanych algorytmach, które w czasie rzeczywistym analizują treść przelewów, w tym ich tytuły. Celem tych działań jest zapobieganie praniu pieniędzy, finansowaniu terroryzmu oraz obchodzeniu sankcji międzynarodowych. To część szeroko zakrojonych obowiązków instytucji finansowych w zakresie AML (Anti-Money Laundering) oraz zgodności z przepisami międzynarodowymi.
Problem pojawia się jednak wtedy, gdy system zinterpretuje tytuł przelewu zbyt dosłownie, nie uwzględniając kontekstu kulturowego ani językowego.
Przelew z „Kuba” potraktowany jak transfer środków do kraju objętego sankcjami
Do głośnej sytuacji doszło, gdy użytkownik banku wpisał w tytule przelewu: „rozliczenie za korty – Kuba”. Choć intencja nadawcy była jasna – chodziło o rozliczenie z osobą o imieniu Kuba – algorytm potraktował frazę jako próbę przekazania pieniędzy na Kubę (państwo). To wystarczyło, aby wstrzymać przelew i poddać go dodatkowej weryfikacji.
Według doniesień portalu Fakt, to właśnie obecność nazw państw objętych sankcjami na czarnej liście powoduje automatyczną reakcję systemów nadzorczych. Kuba – jako kraj objęty częściowymi sankcjami – znajduje się w gronie nazw wzbudzających podejrzenia.
„Komiksy”, czyli podejrzany podział słowa
To nie jedyny przypadek nadinterpretacji przez systemy. Jak informuje portal, zablokowano również przelew zatytułowany „komiksy”. Algorytm zastosowany przez serwis Wise.com rozbił słowo na części – „komi” i „ksy” – z czego pierwsze skojarzono z Republiką Komi w Rosji, co ponownie uruchomiło procedury weryfikacyjne.
To pokazuje, jak mechaniczne podejście do języka przez algorytmy może skutkować absurdalnymi blokadami, zwłaszcza gdy słowa mają wiele znaczeń, a kontekst jest niejednoznaczny.
Banki ostrzegają: nie wpisuj „pomoc” ani nazw państw
Banki coraz częściej publikują zalecenia dla klientów w zakresie bezpiecznego tytułowania przelewów. Słowa takie jak „pomoc”, „Iran”, „Kuba” czy „donacja” mogą uruchomić mechanizmy kontrolne, nawet jeśli dotyczą w pełni legalnych celów.
Najczęściej spotykane wyrażenia prowadzące do zablokowania przelewów:
- Nazwy państw objętych sankcjami (np. Kuba, Syria, Iran, Korea Północna),
- Słowa kojarzące się z pomocą finansową (np. pomoc, darowizna, dotacja),
- Zwroty używane przez oszustów (np. inwestycja, zwrot, gwarancja),
- Frazy z „czarnej listy” AML, które mogą być używane do kamuflażu operacji finansowych.
Czym grozi blokada i jak odzyskać środki?
Zablokowany przelew trafia do ręcznej weryfikacji w dziale bezpieczeństwa banku. Może to potrwać od kilku godzin do nawet kilku dni, w zależności od procedur banku. W tym czasie środki są tymczasowo wstrzymane, a użytkownik może zostać poproszony o dostarczenie dodatkowych dokumentów lub wyjaśnień.
W większości przypadków po udzieleniu wyjaśnień przelew zostaje ostatecznie zrealizowany, jednak opóźnienie może być uciążliwe, zwłaszcza gdy środki są pilnie potrzebne.
Jak bezpiecznie opisywać przelewy?
Aby uniknąć problemów, banki i eksperci ds. bezpieczeństwa finansowego rekomendują:
- Unikać nazw państw, nawet jeśli używane są jako imiona lub skróty.
- Nie stosować ogólnych określeń typu „pomoc” lub „wsparcie” – lepiej użyć precyzyjnych, neutralnych sformułowań.
- Nie używać skrótów ani nazw sugerujących inwestycje lub przekazy zagraniczne.
- Formułować tytuły zrozumiale, ale bez emocjonalnych lub wieloznacznych wyrażeń.
- W razie wątpliwości – skonsultować się z bankiem przed wykonaniem przelewu.
Czy jesteśmy skazani na cenzurę algorytmów?
Eksperci podkreślają, że działania banków wynikają z obowiązku zgodności z międzynarodowymi regulacjami i nie stanowią formy cenzury. Niemniej jednak brak elastyczności algorytmów może prowadzić do sytuacji, w których zwykli użytkownicy ponoszą konsekwencje niedoskonałości systemów.
— Sztuczna inteligencja stosowana w nadzorze bankowym jest bardzo skuteczna w identyfikowaniu podejrzanych transakcji, ale nie jest wolna od błędów. W takich przypadkach konieczna jest szybka interwencja człowieka — mówi specjalista ds. zgodności z sektora bankowego, który pragnie pozostać anonimowy.
Wnioski i perspektywy
Z roku na rok banki będą jeszcze bardziej polegały na algorytmicznej analizie treści transakcji, także w ramach tzw. regtechu (technologii regulacyjnych). W tej rzeczywistości ostrożność językowa w tytułach przelewów stanie się nowym standardem.
Użytkownicy muszą mieć świadomość, że to, co wpisują w tytule, jest analizowane nie tylko pod kątem poprawności, ale też zgodności z międzynarodowymi normami prawnymi i bezpieczeństwa finansowego. A czasem nawet jedno słowo może przesądzić o losie przelewu.
