Dostęp do leków to jeden z filarów godnego życia, szczególnie dla osób starszych, niepełnosprawnych i przewlekle chorych. W Polsce system wsparcia w tym zakresie opiera się na różnych mechanizmach, w tym na programach osłonowych realizowanych przez samorządy. Czy jednak obecne rozwiązania są wystarczające? Czy kwota 250 zł miesięcznie na leki to realna pomoc, czy jedynie kropla w morzu potrzeb?
Samorządowe Programy Osłonowe: Ratunek, Czy Iluzja?
Gminy i miasta, korzystając z uprawnień wynikających z ustawy o samorządzie gminnym (art. 18 ust. 2 pkt 15) oraz ustawy o pomocy społecznej (art. 17 ust. 2 pkt 4), mogą tworzyć programy osłonowe mające na celu zmniejszenie wydatków mieszkańców na leki. To szlachetne założenie, ale diabeł tkwi w szczegółach. Programy te, choć cenne, są finansowane z budżetów gmin, co oznacza, że ich dostępność i zakres są mocno zróżnicowane w skali kraju. Środki są ograniczone i często wyczerpują się przed końcem roku, pozostawiając część potrzebujących bez wsparcia.
Gmina Wasilków: Przykład Ograniczeń
Gmina Wasilków (województwo podlaskie) oferuje program na lata 2024-2026, który może służyć za modelowy przykład. Pomoc jest skierowana do:
- Osób niezdolnych do pracy z tytułu wieku (emerytów).
- Osób przewlekle chorych w wieku produkcyjnym.
- Osób niepełnosprawnych (bez względu na wiek).
Brzmi dobrze? Niestety, lista wykluczeń jest długa. Pomocy nie otrzymają osoby, które:
- Otrzymały w poprzednim miesiącu zasiłek celowy lub specjalny zasiłek celowy na leki, lub skorzystały z usług opiekuńczych ze zwolnieniem z odpłatności z tytułu wydatków na leki.
- Przebywają w domach pomocy społecznej, szpitalach lub innych instytucjach zapewniających całodobową opiekę.
- Są tymczasowo aresztowane lub odbywają karę pozbawienia wolności (z wyjątkiem osób w systemie dozoru elektronicznego).
Kryteria Dochodowe: Bariera Nie do Przejścia?
Największą przeszkodą są jednak kryteria dochodowe. W Wasilkowie, aby się zakwalifikować, dochód nie może przekroczyć:
- 2525 zł (250% kryterium dochodowego) dla osoby samotnie gospodarującej.
- 1646 zł (200% kryterium dochodowego) na osobę w rodzinie.
Te kwoty, choć wydają się spore, są dalekie od realiów życia. W 2024 roku minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 4242 zł brutto, a przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw (maj 2024) to około 8147 zł brutto. Oznacza to, że wiele osób, które zmagają się z wysokimi kosztami leków, nie kwalifikuje się do pomocy, bo ich dochody „nieznacznie” przekraczają ustalone progi. To paradoks, który wymaga pilnej zmiany.
Wysokość Wsparcia: Czy To Wystarczy?
Nawet jeśli uda się spełnić wszystkie kryteria, wsparcie finansowe w gminie Wasilków wynosi:
- 246,90 zł miesięcznie dla jednej osoby uprawnionej.
- 370,35 zł miesięcznie dla dwóch osób uprawnionych.
- 493,80 zł miesięcznie dla trzech osób uprawnionych.
W kontekście cen wielu specjalistycznych leków, zwłaszcza tych nierefundowanych, kwoty te są niewystarczające. Dla osób z chorobami przewlekłymi, wymagającymi regularnego przyjmowania drogich leków, to zaledwie ułamek miesięcznych wydatków. Średni koszt leków dla seniora w Polsce, według badań z 2023 roku, potrafi przekroczyć 500 zł miesięcznie, a w niektórych przypadkach sięga nawet kilku tysięcy złotych.
Procedura: Biurokracja na Drodze do Zdrowia
Proces ubiegania się o pomoc jest skomplikowany i wymaga zgromadzenia licznych dokumentów:
- Wniosek (udostępniony przez MOPS).
- Dowody wystawienia recept.
- Dokumenty potwierdzające zakup leków (faktury, rachunki imienne).
- Dokumenty potwierdzające dochód.
- Zaświadczenia lekarskie (dla osób przewlekle chorych).
- Orzeczenia o niepełnosprawności (dla osób niepełnosprawnych).
- Dowód osobisty (dla emerytów).
Ta biurokratyczna ścieżka może być zniechęcająca, zwłaszcza dla osób starszych i schorowanych. To dodatkowe obciążenie dla osób, które i tak zmagają się z wieloma trudnościami.
Zasiłek Celowy: Ostateczna Deska Ratunku?
Alternatywą jest zasiłek celowy z pomocy społecznej. Jest to jednak świadczenie fakultatywne i uznaniowe, przyznawane na podstawie oceny sytuacji wnioskodawcy przez MOPS lub GOPS. Kryteria dochodowe są jeszcze niższe:
- 1010 zł miesięcznie dla osoby samotnie gospodarującej (chociaż gmina może podwyższyć tę kwotę).
- 823 zł miesięcznie na osobę w rodzinie(chociaż gmina może podwyższyć tę kwotę).
Nawet jeśli zasiłek zostanie przyznany, jego wysokość jest zależna od możliwości finansowych ośrodka pomocy społecznej, a więc niepewna. W szczególnie uzasadnionych przypadkach można ubiegać się o specjalny zasiłek celowy lub zasiłek celowy na zasadach zwrotu, ale to wciąż nie rozwiązuje systemowego problemu.
Obecne programy osłonowe i zasiłki celowe to za mało. Potrzebujemy kompleksowego, ogólnokrajowego programu wsparcia, który zapewni realną pomoc osobom potrzebującym, bez zbędnej biurokracji i z uwzględnieniem realnych kosztów leków. Progi dochodowe muszą być znacząco podwyższone, a kwoty wsparcia – adekwatne do rzeczywistych potrzeb. Zdrowie nie może być luksusem! Nadszedł czas na poważną debatę i konkretne działania, które zagwarantują wszystkim Polakom godny dostęp do leków.
