Z punktu widzenia spraw frankowiczów kluczowe znaczenie mają regulacje odnoszące się do klauzul abuzywnych, których podstawowym celem jest ochrona konsumentów przed nieuczciwym działaniem przedsiębiorców. Czym więc jest klauzula abuzywna?
Pomimo tego, że problem z kredytami frankowymi trwa już od wielu lat, nadal nie udało się wypracować jego systemowego rozwiązania w postaci określonych zmian w prawie. Co prawda, ustawodawca kilkakrotnie zapowiadał efektywne podjęcie prac legislacyjnych nad tym zagadnieniem, jednak – koniec końców – nigdy nie doszło do uchwalenia stosownych przepisów. To z kolei oznacza, że wszyscy posiadacze kredytów denominowanych lub indeksowanych do franka szwajcarskiego, którzy chcą odzyskać swoje pieniądze jest zainicjowanie postępowania sądowego. W jego zaś trakcie kluczowym problemem jest wykazanie, że całość bądź określona część umowy kredytowej jest niezgodna z prawem, a tym samym nieważna. W realiach spraw konsumenckich w tym celu najczęściej sięga się po regulacje dotyczące klauzul abuzywnych. Czym one są?
Nie na wszystko można się umówić
Niekiedy w różnego rodzaju dyskusjach – także medialnych – można spotkać się z twierdzeniem, zgodnie z którym każdy, kto podpisał umowę, które następnie okazała się nieuczciwa musi ponosić konsekwencje takiego stanu rzeczy. Takie optyka może zostać uznana za skrajną postać rzymskiej zasady pacta sunt servanda – a więc „umów należy dotrzymywać”. Rzeczywiście zasada ta ma podstawowe znaczenie w prawie umów, jednak trzeba pamiętać, że nie zawsze wszystko, na co umówiły się strony jest wiążące. Z prawnego punktu widzenia chodzi tutaj o problem granic swobody umów, która określa sytuacje, w których – nawet wówczas, gdy umowa została podpisana przez każdą ze stroną – jej postanowienia nie są wiążące.
Zgodnie z art. 353(1) kodeksu cywilnego strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jeżeli w umowie zostaną przekroczone tak wyznaczone przez ustawodawcę granice, będzie ona nieważna. Choć trzeba pamiętać, że w praktyce może okazać się, iż wystarczające jest stwierdzenie nieważności jedynie części umowy.
Specjalna ochrona dla konsumentów
Zasada swoboda umów oraz jej ograniczenia mają uniwersalne zastosowanie, a więc odnoszą się do wszystkich kontraktów zawieranych w obrocie. Jednak w przepisach kodeksu cywilnego – a także wielu innych ustaw – można znaleźć także inne ograniczenia swobody umów. Wśród nich warto odnotować regulacje dotyczące klauzul abuzywnych – mają zastosowanie także do frankowiczów posiadających status konsumenta – których podstawowym celem jest ochrona konsumentów przed nieuczciwymi działaniami przedsiębiorców. Otóż zgodnie art. 385(1) par. 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Przepis ten wyraża definicję klauzuli abuzywnej (niedozwolonej).
Warto przy tym pamiętać, że za klauzulę niedozwoloną nie może zostać uznane postanowienie umowne określające główne świadczenie stron – w tym cenę lub wynagrodzenie – jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W każdym razie dla wszystkich konsumentów posiadających kredyt denominowany lub indeksowany do waluty szwajcarskiej podstawową kwestią pozostaje udzielenie odpowiedzi na pytanie: czy klauzule waloryzacyjne mają charakter abuzywny? W końcu nie ma wątpliwości, że umowy o kredyt – także frankowy – są zawierane za pomocą wzorca przygotowanego przez bank, a przyszły kredytobiorca ma niewielkie możliwości negocjacji ich poszczególnych zapisów.
W zdecydowanej większości przypadków sądy odpowiadają pozytywnie na to pytanie, wskazując m.in., że przyjęty w umowach o kredyt frankowy mechanizm indeksacji/denominacji daje bankom – a więc przedsiębiorcom – zbyt dużą swobodę w określaniu pozycji konsumenta-frankowicza. Otóż bardzo często kredytodawcy przy waloryzacji odnoszą się do samodzielnie ustalanego przez siebie kursu franka szwajcarskiego, co w praktyce oznacza przyznanie im prawa do dowolnego decydowania o wysokości miesięcznej raty, a także całości zadłużenia.
Niniejszy artykuł stanowi formę porady prawnej pro bono i ma na celu edukację prawną obywateli RP. Artykuł ten nie stanowi oferty handlowej w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego.
Nasza Kancelaria świadczy usługi prawne w zakresie każdej dziedziny prawnej. Jeśli poszukujecie Państwo prawnika, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią pod nr tel. 579636527, lub poprzez formularz kontaktowy, jaki znajduje się na naszej stronie głównej.
Świadczymy usługi prawne również drogą online. Informujemy, że porady prawne nie są udzielane pro bono.
Opracowano przez: Zespół LEGA ARTIS
Podstawa prawna:
