Nieuczciwi pracodawcy, aby oszczędzać pieniądze, często stosują różne metody, a jedną z nich jest zatrudnianie pracowników na podstawie umów cywilnoprawnych, pomimo że faktycznie pracują oni na zasadach stosunku pracy. Osoba, która wykonuje pracę w taki sposób, choć formalnie jest zatrudniona na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, ma prawo do wniesienia pozwu w celu ustalenia, że istnieje między nią a pracodawcą stosunek pracy. Oto informacje dotyczące tego, jak to zrobić.
Kiedy praca stanowi stosunek pracy, nie ma znaczenia nazwa umowy, na której opiera się zatrudnienie danej osoby.
Jeśli osoba spełnia następujące kryteria podczas wykonywania swoich obowiązków:
- Pracuje na rzecz pracodawcy,
- Działa pod kierownictwem pracodawcy,
- Pracuje w miejscu i czasie określonym przez pracodawcę,
- Otrzymuje wynagrodzenie za swoją pracę,
uważa się, że taka osoba jest formalnie związana z pracodawcą stosunkiem pracy. Nie ma znaczenia, czy formalnie została zatrudniona na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło, innej umowy cywilnoprawnej lub jest samozatrudniona – to nie ma wpływu na rzeczywiste istnienie stosunku pracy. Jeśli spełnione są wymienione wcześniej kryteria, to dana osoba jest uważana za pracownika i podlega wszystkim przepisom prawa pracy w Polsce, takim jak obowiązek płacenia składek, prawo do urlopów, ochrona przed zwolnieniem, itp. Jednocześnie, Kodeks pracy zabrania pracodawcom zastępowania umów o pracę innymi rodzajami umów.
Przepis art. 22 Kodeksu pracy
„§ 1. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
§ 1(1). Zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.
§ 1(2). Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w § 1”.
Jeśli pracownik został zatrudniony na podstawie innej umowy niż umowa o pracę i nie korzysta z uprawnień wynikających z polskiego prawa, może podjąć kroki prawne przeciwko pracodawcy, aby potwierdzić, że istnieje między nimi stosunek pracy. W takim przypadku mówimy o tzw. wniosku o ustalenie istnienia stosunku pracy.
Przykład 1.
Joanna Nowak jest zatrudniona jako sprzedawczyni w sklepie spożywczym na podstawie umowy zlecenia. Zgodnie z postanowieniami umowy swoje obowiązki wykonuje od poniedziałku do piątku od 15.00 do 23.00 w sklepie prowadzonym przez przedsiębiorcę i otrzymuje wynagrodzenie wynikające z umowy. Joanna Nowak może wystąpić przeciwko przedsiębiorcy z żądaniem ustalenia istnienia stosunku pracy, zawarta przez nią umowa zlecenia jest bowiem pozorna, a w rzeczywistości łączy ją z pracodawcą stosunek pracy.
Pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy może zostać wniesiony przez:
- samego pracownika (tj. osobę, która wykonywała pracę na rzecz pracodawcy);
- osobę, która wykaże, że we wniesieniu pozwu posiada tzw. interes prawny (np. spadkobierców zmarłego pracownika);
- Państwową Inspekcję Pracy.
W przypadku pozwów wytaczanych przez inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy nie jest wymagana zgoda pracownika – inspektor może wytoczyć pozew nawet w przypadku, kiedy pracownik sprzeciwia się zastosowaniu takiego rozwiązania (por. wyrok Sądu Najwyższego z 29 grudnia 1998 r., wydany w sprawie o sygn. I PKN 494/98).
Do którego sądu skierować pozew w sprawie ustalenia istnienia stosunku pracy?
Sądy zajmujące się kwestiami związanymi z ustalaniem istnienia stosunku pracy określane są jako „sądy pracy”. Zawsze będzie to sąd rejonowy, ale osoba występująca z pozwem ma swobodę wyboru miejsca jego skierowania. Może to być:
- Sąd właściwy dla miejsca zamieszkania pracodawcy, przeciwko któremu kierowany jest pozew.
- Sąd właściwy dla siedziby pracodawcy (dotyczy to pracodawców, którzy nie są osobami fizycznymi).
- Sąd, w którego okręgu praca była, miała być, lub jest wykonywana.
- Sąd, w którego okręgu znajduje się zakład pracy.
Pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy nie podlega obowiązkowi uiszczenia opłaty sądowej. Oznacza to, że pracownik nie musi ponosić żadnych kosztów sądowych, gdy składa taki pozew.
Pracownik, który występuje z pozwem w celu ustalenia istnienia stosunku pracy, ma obowiązek wykazania w trakcie procesu, że faktycznie łączył go z pracodawcą stosunek pracy. Pracodawca może próbować obronić się przed roszczeniami pracownika, twierdząc na przykład, że świadczenia wykonywane przez pracownika miały charakter dorywczy i nie spełniały wymogów określonych w Kodeksie pracy dotyczących stosunku pracy (jak opisano na początku tego artykułu). Dlatego pracownik jest zobowiązany do dokładnego zastanowienia się, jak przekonać sąd o swoich racjach i jakie dowody przedstawić na poparcie swoich twierdzeń.
W pozwie trzeba precyzyjnie określić, jakie dowody zostaną przeprowadzone w trakcie procesu sądowego na żądanie powoda. Przykłady takich dowodów to dokumenty (np. kopia listy obecności, wydruki wiadomości e-mail lub wiadomości SMS potwierdzające korespondencję z pracodawcą), zeznania kolegów i koleżanek z pracy, zeznania innych świadków (np. członków rodziny lub klientów), nagrania audio lub wideo.
W pozwie należy również spełnić określone wymogi określone w Kodeksie postępowania cywilnego, takie jak oznaczenie sądu, oznaczenie stron (powoda i pozwanego), opis wartości sporu, rodzaj pozwu, uzasadnienie pozwu, lista żądanych dowodów, oraz własnoręczny podpis składającego pozew. Dlatego warto zawsze rozważyć przed przystąpieniem do samodzielnego pisania pozwu kontakt z prawnikiem w celu uzyskania fachowej porady prawnej.
Pracownik musi zdecydować, jakie konkretnie roszczenia będzie zgłaszać w toku procesu sądowego. W niektórych przypadkach będzie to jedynie ustalenie, że rzeczywiście łączył go z pozwanym pracodawcą stosunek pracy, na przykład w celu uwzględnienia okresu zatrudnienia w stażu pracy. W zależności od okoliczności sprawy, pracownik może zgłaszać także inne roszczenia, takie jak wypłata wynagrodzenia za nadgodziny, ekwiwalent za niewykorzystany urlop, nagroda jubileuszowa, czy zaległe wynagrodzenie, zwłaszcza jeśli wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej było niższe niż minimalne wynagrodzenie. Bez względu na rodzaj roszczeń, proces sądowy jest zazwyczaj obciążający dla pracodawcy, wiążący się z kosztami związanymi z opłatami na rzecz ZUS-u i urzędu skarbowego.
Drogi czytelniku przypominamy, że wszystkie sprawy prawne w tym sprawa, o jakiej piszemy, potrafią być zawiłe i często wymagają uzyskania pomocy prawnika. Warto przed podjęcie kraków prawnych zawsze omówić je z prawnikiem.
Skontaktuj się z nami już teraz. Przeanalizujemy Twoją sprawę i sprawdzimy dokładnie, co da się zrobić w Twojej sprawie. Nasi eksperci pomogli już niejednemu klientowi, który myślał, że jest już w sytuacji bez wyjścia.
Napisz do nas lub zadzwoń już teraz.
☎️ 579-636-527
