W przypadku, gdy członek zarządu niedbale przygotuje sprawozdanie finansowe, firma może stracić szansę na udział w przetargu i ponieść znaczne straty. Co więcej, od 1 października tego roku takie działania zostaną zaklasyfikowane jako zbrodnia zgodnie z ostatnimi zmianami w Kodeksie karnym z 6 czerwca 1997 r. (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1138; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1834).
POLECAMY: Niezłożenie przez spółkę sprawozdania finansowego podstawą wykreślenia z KRS
Choć przestępstwo polegające na wyrządzeniu szkody poprzez niewłaściwe prowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej (zgodnie z art. 303 par. 1 k.k.) jest mniej znane niż niegospodarność menedżerska (o której szeroko pisano w dodatku Firma i Prawo z 24 października 2023 r. [DGP nr 206]), nie można go lekceważyć. Szczególnie teraz, ponieważ nowe przepisy w Kodeksie karnym znacznie surowszo karzą te czyny.
Nowy artykuł 306b Kodeksu karnego podkreśla znaczenie wartości szkody poniesionej przez ofiarę w wyniku różnych przestępstw gospodarczych, w tym tych z art. 303 par. 1 k.k. Jeśli ta wartość przewyższa pięciokrotność mienia o dużym znaczeniu, sprawcy grozi kara od 3 do 20 lat pozbawienia wolności zgodnie z nowymi przepisami. Jeśli szkoda jest większa niż dziesięciokrotność wartości mienia o dużym znaczeniu, kara wynosi od 5 do 25 lat pozbawienia wolności.
Należy pamiętać, że zgodnie z Kodeksem karnym, mieniem o dużym znaczeniu jest to, którego wartość w momencie popełnienia przekracza milion złotych. Oznacza to, że osoba, która wyrządzi szkodę przekraczającą na przykład 5 milionów złotych, będzie podlegać artykułowi 306b par. 1 k.k. (co wiąże się z karą od 3 do 20 lat pozbawienia wolności), natomiast osoba, która wyrządzi szkodę przekraczającą 10 milionów złotych, będzie odpowiadać zgodnie z artykułem 306b par. 2 k.k., który przewiduje karę od 5 do 25 lat pozbawienia wolności.
Nawiasem mówiąc, ustawodawca wprowadził również artykuł 309 do Kodeksu karnego, na mocy którego sąd, który skazuje sprawcę przestępstwa z art. 306b k.k., może nałożyć na niego karę grzywny w znacznie wyższej wysokości, sięgającą nawet 3000 stawek dziennych. Dla porównania, w przypadku „zwyczajnej” kary grzywny, maksymalna kwota wynosi 540 stawek dziennych.
Ponadto, wprowadzenie artykułu 306b k.k. zwiększa prawdopodobieństwo klasyfikacji przestępstw związanych z niedbale prowadzoną dokumentacją jako zbrodnie, w przeciwieństwie do zwykłych występków z art. 303 k.k. W takich przypadkach sprawcy muszą się liczyć z dłuższym okresem przedawnienia odpowiedzialności karnych za te czyny w porównaniu do występków.
Okres przedawnienia odpowiedzialności karnych za występki zazwyczaj wynosi najwyżej 15 lat od popełnienia czynu (szczególnie w przypadku najpoważniejszych występków). Natomiast w przypadku zbrodni, okres przedawnienia wynosi aż 20 lat od popełnienia czynu. Oczywiście, te okresy mogą być przedłużane o kolejne 10 lat w przypadku wszczęcia postępowania karnego.
Osoby popełniające przestępstwo zgodnie z artykułem 306b Kodeksu karnego (k.k.) muszą liczyć się z dłuższym o pięć lat okresem, w którym mogą być poddani ściganiu karnemu, w porównaniu do sprawców przestępstwa z artykułu 303 paragraf 1 k.k. Autorzy zmian w przepisach kodeksu karnego niestety nie wyjaśnili, dlaczego sprawcy nieprawidłowości w dokumentacji działalności gospodarczej z artykułu 306b k.k. powinni być traktowani pod względem czasu ścigania na równi z osobami popełniającymi przestępstwo polegające na wszczęciu wojny napastniczej (zgodnie z artykułem 117 paragraf 1 k.k.).
Ponadto, w przypadku sprawców przestępstw zbrodni, nie stosuje się warunkowego umorzenia postępowania. Zgodnie z przepisami, ta instytucja nie ma zastosowania do sprawców przestępstw, za które grozi kara przekraczająca pięć lat pozbawienia wolności. Ponadto, trudniej jest zastosować warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolności wobec takich sprawców, a ewentualne złagodzenie kary za zbrodnię jest trudniejsze niż w przypadku występków.
Warto zaznaczyć, że wielkość szkód wyrządzanych przez sprawcę nie ma znaczenia dla zakwalifikowania czynu jako przestępstwo zgodnie z artykułem 303 paragraf 1 k.k. W przeciwieństwie do niegospodarności menedżerskiej (z artykułu 296 paragraf 1 k.k.), odpowiedzialność karna za nieprawidłowości w dokumentacji występuje niezależnie od rozmiaru szkody. W przypadku niewielkich szkód może to najwyżej skutkować uznaniem ich za „wypadek mniejszej wagi,” co obniża zagrożenie karne (może wiązać się z grzywną, ograniczeniem wolności lub pozbawieniem wolności do roku), ale nie wyklucza istnienia przestępstwa. Natomiast większe szkody, czyli te, których wartość przekracza 200 tysięcy złotych, prowadziły przed październikiem do kary pozbawienia wolności do pięciu lat, co było najbardziej surowymi konsekwencjami, jakie sprawca przestępstwa z artykułu 303 paragraf 1 k.k. mógł ponieść.
Szkoda, wynikająca z przestępstwa z artykułu 303 k.k., musi nastąpić w mieniu pokrzywdzonego podmiotu. W prawie karnym jest ona zasadniczo interpretowana tak samo jak w prawie cywilnym, obejmując zarówno rzeczywistą stratę, jak i utracone korzyści. Strata w majątku pokrzywdzonego, czyli zmniejszenie aktywów lub zwiększenie pasywów, stanowi pierwszy rodzaj szkody. Drugi rodzaj szkody to utracone zyski, czyli brak korzyści, jakie osiągnąłby pokrzywdzony, gdyby nie doszło do nieprawidłowości. Przestępca przestępstwa prowadzenia dokumentacji w sposób nierzetelny może działać na niekorzyść praktycznie każdego uczestnika obrotu gospodarczego, czy to osoby fizycznej (np. przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą), osoby prawnej (np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) lub jednostki organizacyjnej bez osobowości prawnej. Kluczowym elementem jest jednak sposób, w jaki przestępca działa, uwzględniając tzw. znamiona strony przedmiotowej czynu zabronionego.
W prawie karnym wyróżnia się tzw. znamiona strony przedmiotowej i podmiotowej czynu zabronionego. Znamiona strony przedmiotowej odnoszą się do aspektów odpowiedzialności karnej związanego z faktycznymi okolicznościami, jakie miały miejsce w rzeczywistości. Z kolei znamiona strony podmiotowej dotyczą stanu umysłowego sprawcy przestępstwa i opisują jego związek z popełnionym czynem. Rozróżnienie między umyślnością a nieumyślnością sprawcy przestępstwa jest znamieniem strony podmiotowej czynu zabronionego. To, co sprawca robi wobec pokrzywdzonego, jest opisane znamionami strony przedmiotowej czynu.
Przestępstwo zgodnie z artykułem 303 paragraf 1 k.k. polega na tym, że działania sprawcy muszą dotyczyć dokumentacji działalności gospodarczej. Przestępca może realizować to przestępstwo na dwa sposoby: przez nieprowadzenie takiej dokumentacji lub przez prowadzenie jej w sposób nierzetelny lub niezgodny z prawdą. Jednak kluczowym wyzwaniem w przypadku artykułu 303 paragraf 1 k.k. jest określenie, co dokładnie obejmuje pojęcie dokumentacji działalności gospodarczej, które nie jest jasno zdefiniowane w kodeksie karnym.
Sądy i nauka prawa zajęły się wyjaśnieniem tego pojęcia.
Zgodnie z ustalonym orzecznictwem, artykuł 303 k.k. nie odnosi się do każdej formy dokumentacji, ale chroni dokumenty, których prowadzenie jest obowiązkiem wynikającym z przepisów ustawowych. Sąd Najwyższy w swoim orzeczeniu z 2 lutego 2009 roku (sygn. akt V KK 330/08) wskazał, że błędy lub braki w dokumentach, których przedsiębiorca nie jest zobowiązany do prowadzenia, nie podlegają karze. Należy jednak pamiętać, że dokumentacja, o której mowa w artykule 303 k.k., nie ogranicza się wyłącznie do dokumentacji księgowej. Przedsiębiorcy są również zobowiązani do prowadzenia innej dokumentacji, takiej jak ewidencja czasu pracy czy deklaracje podatkowe, które wynikają z przepisów regulujących określone dziedziny działalności gospodarczej.
Różnica między nieprowadzeniem dokumentacji a prowadzeniem jej nierzetelnie Różnica między brakiem prowadzenia dokumentacji a prowadzeniem jej w sposób nierzetelny lub niezgodny z prawdą jest dość wyraźna. W pierwszym przypadku sprawca nie spełnia obowiązku i skutkiem jego działań jest brak dokumentacji. Jednak nie jest to równoznaczne z całkowitym jej brakiem, ponieważ sprawca może być odpowiedzialny nawet za częściowe braki w prowadzonych dokumentach. Przestępstwo z artykułu 303 paragraf 1 k.k. może więc obejmować przypadki, w których brakuje faktur VAT dokumentujących tylko część zawieranych transakcji w określonym okresie.
Ograniczenie ryzyka związanego z przestępstwem nierzetelnego prowadzenia dokumentacji Należy zauważyć, że ryzyko związane z przestępstwem nierzetelnego prowadzenia dokumentacji jest ograniczone w pewien sposób, ponieważ zgodnie z artykułem 303 paragraf 1 k.k. ściganie nieprawidłowości w dokumentacji gospodarczej jest możliwe tylko na wniosek. Oznacza to, że nie wystarczy samo zgłoszenie podejrzenia popełnienia przestępstwa, ale pokrzywdzony musi złożyć formalny wniosek o wszczęcie i prowadzenie postępowania karnego przez prokuraturę. Niemniej jednak, to dodatkowe wymaganie formalne nie zapewnia pełnej ochrony przed odpowiedzialnością karną dla sprawców, których działania zostaną zaklasyfikowane jako spełniające warunki tego przestępstwa.
Trudności związane z prowadzeniem dokumentacji nierzetelnie lub niezgodnie z prawdą Prowadzenie dokumentacji gospodarczej w sposób nierzetelny lub niezgodny z prawdą jest bardziej złożone do ustalenia. W przypadku nierzetelnego prowadzenia dokumentacji, często mamy do czynienia z różnymi rodzajami nieprawidłowości w dokumentacji, które mogą wpłynąć na jej rzetelność. Nierzetelna dokumentacja może być niekompletna lub nieaktualna. Ponadto może istnieć nierzetelność polegająca na prowadzeniu dokumentów w sposób, który utrudnia ich przejrzystość lub czytelność. Z kolei w przypadku prowadzenia dokumentacji w sposób niezgodny z prawdą, często znajdziemy nieprawdziwe informacje zamieszczone w dokumentach.
Legislator uwzględnił te trudności w artykule 303 paragraf 1 k.k., dostarczając konkretne przykłady działań z dokumentacją, które stanowią konkretne przejawy popełnienia przestępstwa. Przykłady te obejmują m.in. niszczenie, usuwanie, ukrywanie, przerabianie lub fałszowanie dokumentów. Przykładowo, jeśli sprawca usunie określone fragmenty ewidencji czasu pracy pracowników i w wyniku tego zostanie nałożona kara finansowa przez Państwową Inspekcję Pracy na pracodawcę, sprawca nieprawidłowości może być odpowiedzialny za przestępstwo z artykułu 303 paragraf 1 k.k.
Ograniczenia przestępstwa nierzetelnego prowadzenia dokumentacji Artykuł 303 paragraf 1 k.k. nie obejmuje przestępstw związanych z podatkami, co oznacza, że nie można ścigać sprawców nieprawidłowości z nimi związanymi na podstawie tego przepisu. Sąd Najwyższy podkreślił, że „uszczerbek majątkowy doznany przez Skarb Państwa na skutek uszczuplenia podatkowego lub innego uchylenia się od daniny publicznej” nie stanowi szkody majątkowej w kontekście artykułu 303 paragraf 1 k.k.
Przestępstwo z artykułu 303 paragraf 1 k.k. najczęściej powoduje szkodę majątkową dla podmiotu, którego dokumentację prowadzi sprawca. Jednak na podstawie tego przepisu odpowiedzialność karne może również obciążyć sprawcę, który spowodował szkodę innemu podmiotowi poprzez nierzetelne prowadzenie dokumentacji podmiotu A. Pojęcia przewidziane w przestępstwie są na tyle elastyczne, że można zakwalifikować tę sytuację na podstawie artykułu 303 paragraf 1 k.k.
Przypominamy, że nasza kancelaria oferuje profesjonalną obsługę i doradztwo prawne świadczone na rzecz przedsiębiorców. Oferujemy pomoc prawną w pełnym zakresie już dla osób planujących rozpoczęcie swojej działalności.
Świadczone przez nas kompleksowe usługi doradcze są odpowiedzią na indywidualne potrzeby klientów. Doradzamy w zakresie wyboru formy prawnej dla planowanej działalności, dopełnimy wszelkich formalności polegających na jej zarejestrowaniu w odpowiednich instytucjach, a następnie będziemy dokonywać bieżącej obsługi prawnej w trakcie jej działania.
Nasza oferta to pomoce prawna w zakresie wszelkich problemów prawnych, z jakimi mogą się Państwo spotkać jako przedsiębiorcy w swojej działalności. Świadczone przez nas kompleksowe usługi oraz porady prawne w zakresie prawa handlowego, prawa cywilnego, prawa pracy, prawa gospodarczego pomogą Państwu w prowadzeniu działalności, oszczędzając czas i pieniądze naszych klientów.
Forma współpracy:
- Indywidualne zlecenia jednorazowe
- Doraźna obsługa prawna
- Stała obsługa prawna na podstawie umowy zlecenia
- porady prawne
- sporządzanie pism procesowych
- pozwy
- odpowiedzi na pozwy
- sprzeciwy od nakazów zapłaty i wyroków nakazowych
- apelacje
- wnioski
- doradztwo, zakładanie i funkcjonowanie działalności gospodarczej
- rejestrowanie spółek w KRS
- pozwy
- doradztwo w zakresie obrotu nieruchomościami (pełen zakres usług: nabywanie, najem, włącznie ze sporządzaniem umów: przedwstępnej i właściwej oraz umówienie notariusza)
- zastępstwo procesowe w sprawach gospodarczych i cywilnych (dotyczy przedsiębiorców objętych stałą obsługą prawną)
- umowy deweloperskie – przygotowanie umów związanych z działalnością deweloperską dla deweloperów
- redakcja i opiniowanie kontraktów, wniosków i pism procesowych
- przygotowanie umów oraz ich wzorów
- negocjowanie umów i kontraktów z kontrahentami, pomoc prawna dla Klienta w trakcie negocjacji
- porady związane z prawem pracy: tworzenie umów o pracę, wypowiedzeń, regulaminów
- przygotowanie porad prawnych, uwzględniających doktrynę oraz najnowsze orzecznictwo
Potrzebujesz pomocy prawnej a moze stałej obsługi dla twojej formy? Napisz do nas lub zadzwoń już teraz.
☎️ 579-636-527
