Postępowanie karne, podobnie jak postępowanie cywilne, w polskim porządku prawnym jest dwuinstancyjne. Dzięki temu każde wydane orzeczenie może być zaskarżone do sądu drugiej instancji. Prawo do apelacji przysługuje nie tylko skazanym, którzy nie zgadzają się z wymiarem kary, lecz także innym podmiotom, w tym pokrzywdzonym. Apelacja wiąże się jednak z licznymi wymogami ustawowymi, których przestrzeganie jest konieczne dla skutecznego dochodzenia praw.
POLECAMY: Jakie prawa przysługują osobie tymczasowo aresztowanej?
Najpierw należy zauważyć, że krąg osób uprawnionych do wniesienia apelacji w sprawach karnych jest ograniczony. Zgodnie z art. 444 kodeksu postępowania karnego, stronom wyroku sądu pierwszej instancji oraz pokrzywdzonemu w przypadku wyroku warunkowo umarzającego postępowanie wydanego na posiedzeniu przysługuje prawo do apelacji. Osoby uprawnione do zaskarżenia muszą również przestrzegać określonego terminu (14 dni), który rozpoczyna się od momentu doręczenia wyroku z uzasadnieniem odpowiedniej stronie.
Wybór właściwego sądu jest istotny. Sąd okręgowy rozpatruje apelacje od orzeczeń i zarządzeń wydanych w pierwszej instancji przez sąd rejonowy, natomiast sąd apelacyjny zajmuje się apelacjami od orzeczeń wydanych w pierwszej instancji przez sąd okręgowy. Należy także pamiętać o spełnieniu wymogów formalnych. Apelacja od wyroku sądu okręgowego, która nie pochodzi od prokuratora, musi być sporządzona i podpisana przez adwokata, radcę prawnego lub radcę Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej (art. 446 § 1 kodeksu postępowania karnego). Do pisma należy załączyć kopie dla stron przeciwstawnych. W przypadku apelacji kierowanej do sądu apelacyjnego, należy dołączyć dodatkową kopię.
Apelacja powinna zawierać podstawę prawna i zakres zaskarżenia, wskazanie zarzutów oraz wnioski końcowe. Uchylenie zaskarżonego wyroku następuje w przypadku wystąpienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej. Sąd uwzględnia bezwzględne przyczyny odwoławcze z urzędu, bez znaczenia granic zaskarżenia, zarzutów lub wpływu uchybienia na treść wyroku. Bezwzględne przyczyny odwoławcze są wymienione w art. 439 kodeksu postępowania karnego i obejmują poważne uchybienia, takie jak nienależyte obsadzenie sądu lub wydanie orzeczenia przez sąd niższej instancji w sprawie należącej do kompetencji sądu wyższej instancji.
W drugiej instancji sąd odwoławczy może potwierdzić, uchylić lub zmienić wyrok sądu pierwszej instancji (art. 456 kodeksu postępowania karnego). Zasada ta zakłada zakaz zmiany wyroku na niekorzyść oskarżonego. Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji lub któremu umorzono postępowanie.
Podsumowując, główne zasady postępowania odwoławczego w postępowaniu karnym, choć na pierwszy rzut oka skomplikowane, są logiczne. Poprawne sformułowanie zarzutów i wniosków w apelacji jest kluczowe. Znajomość wymogów formalnych może uchronić przed odrzuceniem pisma i przyczynić się do sukcesu.
