Kodeks pracy nie określa prawa do odprawy dla pracowników przy zwolnieniu, jedynie przewiduje odprawy rentowo-emerytalne i pośmiertne. Szczegółowe zasady odpraw związanych ze zwolnieniem pracownika są uregulowane przez ustawę o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z pracownikami, która została uchwalona w marcu 2003 roku. W przedsiębiorstwach zatrudniających minimum 20 pracowników, zwolnionym pracownikom może przysługiwać odprawa. Jej celem jest rekompensata za utratę możliwości zarobkowania. Zatem w mniejszych firmach pracownicy nie mają prawa do takiej rekompensaty.
POLECAMY: Terminy wykorzystania zaległych urlopów
Kiedy pracownikowi należy się odprawa przy zwolnieniu?
Ustawa o zwolnieniach grupowych określa, że pracownik ma prawo do odprawy pieniężnej, jeśli spełnia warunki posiadania statusu pracownika w firmie zatrudniającej co najmniej 20 pracowników oraz został zwolniony z winy pracodawcy. Odprawa ta przysługuje pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, niezależnie od tego, czy jest to umowa na czas określony, czy nieokreślony. Przyznaje się ją jedynie w przypadku ustania stosunku pracy z powodu wypowiedzenia przez pracodawcę lub porozumienia stron, gdy przyczyna zwolnienia leży po stronie pracodawcy. Pracownik może również otrzymać odprawę pieniężną, jeśli pracodawca wypowiedział warunki pracy lub płacy, a pracownik nie zaakceptował nowych warunków. Wniosek z tego jest taki, że odprawa przy zwolnieniu nie przysługuje osobom, których stosunek pracy zakończył się z upływem czasu określonego w umowie.
Zwolnienia grupowe – odprawa z przyczyn niedotyczących pracownika
Odprawa pieniężna dla pracowników, którzy zostali zwolnieni z przyczyn niezwiązanych z ich własną działalnością, jest przyznawana w przypadku, gdy zwolnienia dokonuje pracodawca poprzez wypowiedzenie lub porozumienie stron, w ciągu maksymalnie 30 dni, z określoną liczbą pracowników. Sytuacje, w których pracodawca, zatrudniający co najmniej 20 pracowników, zwalnia w podanym okresie:
- 10 pracowników, jeśli zatrudnia mniej niż 100 osób,
- 10% załogi, gdy liczba pracowników wynosi co najmniej 100, ale mniej niż 300,
- 30 pracowników, gdy zatrudnia co najmniej 300 osób.
Indywidualne zwolnienie – odprawa z tytułu zwolnienia
Przysługuje również odprawa pieniężna dla pracowników zwalnianych indywidualnie, jeśli przyczyny zwolnienia leżą wyłącznie po stronie pracodawcy, na przykład w przypadku likwidacji stanowisk pracy lub ogłoszenia upadłości bądź likwidacji firmy. To oznacza, że jeśli inne czynniki miały wpływ na decyzję o zwolnieniu pracownika, odprawa nie będzie mu przysługiwać.
Metoda obliczania kwoty odprawy przy zwolnieniu pracownika zależy od długości jego stażu pracy oraz wysokości wynagrodzenia. Przy zwolnieniach grupowych, odprawa pieniężna jest ograniczona do maksymalnie 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy.
Na przykład, od 1 stycznia 2023 r. minimalne wynagrodzenie wynosi 3 490,00 zł, co oznacza, że najwyższa możliwa kwota odprawy wynosi 52 350,00 zł (15 x 3 490,00 zł).
W zależności od stażu pracy, odprawa pieniężna dla pracowników zwalnianych może wynosić:
- jednomiesięczne wynagrodzenie, jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 2 lata,
- dwumiesięczne wynagrodzenie, jeśli pracował od 2 do 8 lat,
- trzymiesięczne wynagrodzenie, jeśli pracował ponad 8 lat.
Staż pracy uwzględnia wszystkie okresy zatrudnienia, nawet jeśli występowały przerwy, oraz uwzględnia się okresy pracy u poprzednich pracodawców, jeśli spełniają one określone kryteria.
Obliczenia odprawy przy zwolnieniu są dokonywane na podstawie zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, jednakże nie uwzględnia się tutaj współczynnika urlopowego. Odprawę ustala się na podstawie wynagrodzenia miesięcznego.
Odprawa powinna być wypłacona najpóźniej w dniu rozwiązania stosunku pracy lub w terminie wypłaty ostatniego wynagrodzenia.
Warto zauważyć, że pracownik może ubiegać się o odprawę nawet jeśli nie był świadomy, że mu przysługuje, i to nawet do trzech lat po ustaniu stosunku pracy, gdyż przedawnienie odprawy następuje po upływie trzech lat.
