Kara grzywny w polskim prawie karnym

Kara grzywny jest jednym z najważniejszych instrumentów karania sprawców przestępstw w polskim systemie prawnym. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, ustawodawca wymienia katalog kar, które mogą być nałożone na sprawcę za czyn zabroniony ustawą karną lub karną skarbową. Wśród nich kara grzywny stanowi najmniej uciążliwą sankcję. Artykuł ten wyjaśnia, czym jest kara grzywny, kiedy może być nałożona, jakie są jej rodzaje oraz jakie jest orzecznictwo sądów w tym zakresie.

Kara Grzywny a przepisy prawa karnego

Rodzaje grzywny

W Kodeksie karnym wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje grzywny:

1. Grzywna samoistna: Może być orzeczona jako główna kara w przypadku przestępstw zagrożonych alternatywnie grzywną, ograniczeniem wolności lub pozbawieniem wolności. Przykładem jest art. 37a § 1 Kodeksu karnego, gdzie sąd może, zamiast kary pozbawienia wolności orzec karę ograniczenia wolności lub grzywnę nie niższą od 100 stawek dziennych.
2. Grzywna kumulatywna: Może być orzeczona obok kary pozbawienia wolności, jeśli sprawca dopuścił się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy taką korzyść osiągnął. W tym przypadku grzywna pełni funkcję dodatkowej represji finansowej.

Przepisy prawne

Zgodnie z art. 33 Kodeksu karnego:

• Grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając ich liczbę oraz wysokość jednej stawki. Najniższa liczba stawek wynosi 10, a najwyższa 540.
• Sąd może orzec grzywnę obok kary pozbawienia wolności, jeżeli sprawca dopuścił się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub taką korzyść osiągnął.
• Ustalając wysokość stawki dziennej, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Stawka dzienna nie może być niższa niż 10 złotych ani przekraczać 2000 złotych.

Wymierzenie kary grzywny

Wymierzenie grzywny odbywa się w dwóch etapach:

1. Określenie liczby stawek dziennych: Sąd ustala liczbę stawek dziennych, która może wynosić od 10 do 540. Maksymalna liczba stawek może być zwiększona do 810 w przypadku kary łącznej lub nadzwyczajnego obostrzenia kary.
2. Ustalenie wysokości stawki dziennej: Stawka dzienna musi mieścić się w przedziale od 10 zł do 2000 zł. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 czerwca 2020 r., sygn. akt II AKa 76/20, podkreślono, że przy ustalaniu wysokości stawki dziennej sąd musi uwzględnić aktualne dochody, warunki osobiste, rodzinne i majątkowe sprawcy.

Modyfikacja dolnej granicy

Dolna granica liczby stawek dziennych może być modyfikowana w przypadkach określonych w przepisach, np. art. 37a Kodeksu karnego. Wówczas grzywna nie może być niższa od 100 stawek dziennych. Z kolei przy zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności, sąd może orzec grzywnę, jeśli jej wymierzenie obok kary pozbawienia wolności na innej podstawie nie jest możliwe.

Orzecznictwo

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2019 r., sygn. akt III KK 157/18

W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy podkreślił, że przy ustalaniu wysokości stawki dziennej sąd powinien brać pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe, zgodnie z art. 33 § 3 Kodeksu karnego oraz art. 23 § 3 Kodeksu karnego skarbowego.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 23 lipca 2020 r., sygn. akt II AKa 84/20

Sąd Apelacyjny w Lublinie zaznaczył, że represja finansowa ma na celu uświadomienie sprawcy nieopłacalności popełnienia przestępstwa, zarówno w aspekcie materialnym, jak i prewencyjnym.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 listopada 2019 r., sygn. akt II AKa 211/19

Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekł, że wysokość stawki dziennej powinna odpowiadać potencjałowi ekonomicznemu oskarżonego, a więc uwzględniać jego możliwości zarobkowe, nawet jeśli oskarżony aktualnie nie pracuje.

Kara grzywny w kodeksie karnym skarbowym

Przepisy prawne

Kara grzywny w Kodeksie karnym skarbowym została uregulowana w art. 23:

• Grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, których liczba wynosi od 10 do 720.
• Wyrokiem nakazowym można wymierzyć grzywnę do 200 stawek dziennych.
• Stawka dzienna nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia ani przekraczać jej czterystukrotności.

Zgodnie z art. 48 Kodeksu karnego skarbowego:

• Kara grzywny może wynosić od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.
• Mandatem karnym można nałożyć grzywnę do pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.
• Wyrokiem nakazowym grzywnę można wymierzyć do dziesięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.

Zalety Wymierzenia Kary Grzywny

Główne zalety kary grzywny to:

• Brak izolacji skazanego od rodziny i pracy.
• Unikanie demoralizacji pod wpływem innych skazanych.
• Możliwość stopniowania kary proporcjonalnie do winy i stanu majątkowego skazanego.
• Niskie koszty wykonania kary.

Podsumowanie

Kara grzywny jest często stosowaną karą w polskim systemie prawnym, szczególnie w przypadkach przestępstw o mniejszej szkodliwości społecznej. Przepisy Kodeksu karnego oraz Kodeksu karnego skarbowego precyzyjnie określają zasady jej wymierzania, biorąc pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Orzecznictwo sądów potwierdza, że kara grzywny jest skutecznym środkiem represji finansowej, który ma na celu uświadomienie sprawcom nieopłacalności popełniania przestępstw.

Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!

Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.