Komisja Wenecka, organ doradczy Rady Europy, opublikowała opinię dotyczącą propozycji zmian w funkcjonowaniu polskiego Trybunału Konstytucyjnego (TK). W dokumencie wyraziła poważne zastrzeżenia wobec planu wygaszenia kadencji wszystkich obecnych sędziów TK, uznając takie rozwiązanie za sprzeczne z europejskimi standardami prawnymi. Ponadto Komisja wskazała na konieczność publikacji wszystkich wyroków Trybunału, nawet tych wydanych z udziałem nieprawidłowo powołanych sędziów. Przypominamy, ze zalecenia Komisji Weneckiej nie są źródłem prawa i stanowią jedynie podpowiedzi w zakresie zmian, z jakim zmaga się Polska po zniszczeniu i upolitycznieniu wymiaru sprawiedliwości przez PiS.
Wygaszenie kadencji sędziów TK
Jednym z najbardziej kontrowersyjnych zapisów projektu ustawy wprowadzającej zmiany do konstytucji była propozycja wygaszenia kadencji wszystkich obecnych członków Trybunału Konstytucyjnego. Wiceminister sprawiedliwości Dariusz Mazur, który uczestniczył w sesji plenarnej Komisji w Wenecji, przekazał, że organ stanowczo odrzucił takie rozwiązanie. Komisja uznała je za niezgodne z zasadą nieusuwalności sędziów, która stanowi fundament niezależności władzy sądowniczej.
„To, z czym Komisja Wenecka przede wszystkim się nie zgodziła, to jest to, że w projekcie ustawy wprowadzającej zmiany do konstytucji była mowa o wygaszeniu kadencji wszystkich obecnych członków Trybunału Konstytucyjnego” — podkreślił Mazur. Zdaniem Komisji takie działanie naruszałoby standardy prawne i byłoby niedopuszczalne.
Rozwiązania zgodne z prawem
Komisja Wenecka zasugerowała jednak, że możliwe jest inne podejście do kwestii odzyskania niezależności przez Trybunał Konstytucyjny. Zgodnie z opinią Komisji, ustawodawca mógłby rozważyć wygaszenie kadencji jedynie tych sędziów, którzy zostali powołani nieprawidłowo na miejsca już obsadzone. Komisja zauważyła, że istnieje do tego podstawa w orzeczeniach wydanych przeciwko Polsce.
Jednocześnie podkreślono, że pozostali sędziowie, wybrani zgodnie z prawem, powinni zakończyć swoje kadencje w naturalny sposób wraz z upływem określonego czasu. Taki zapis, jak zauważył Mazur, okazał się najbardziej problematyczny dla Komisji, jednak jej członkowie uznali, że obecne warunki polityczne nie pozwalają na przegłosowanie zmian konstytucyjnych.
Publikacja wyroków Trybunału Konstytucyjnego
Innym ważnym aspektem opinii Komisji Weneckiej była kwestia publikacji wyroków Trybunału Konstytucyjnego. Komisja podkreśliła, że rząd ma obowiązek publikowania wszystkich orzeczeń TK, w tym tych wydanych z udziałem nieprawidłowo powołanych sędziów.
„Można natomiast zamieścić adnotację, że wyroki zostały wydane w niewłaściwym składzie lub nie mają mocy obowiązującej” — poinformował Dariusz Mazur. Taka rekomendacja ma na celu zapewnienie przejrzystości działań Trybunału, jednocześnie respektując podstawowe zasady państwa prawa.
Ograniczenia w wyborze sędziów TK
Komisja odniosła się również do propozycji ograniczenia możliwości wyboru do TK osób pełniących funkcje rządowe lub okołorządowe. Zgodnie z przyjętą opinią, takie ograniczenia mogłyby obowiązywać przez cztery lata. Komisja nie zgłosiła zastrzeżeń wobec tej propozycji. Jednak w przypadku przynależności do partii politycznej bez łączenia jej z funkcjami rządowymi, organ nie zajął jednoznacznego stanowiska, choć wyraził pewne wątpliwości.
Podsumowanie
Opinia Komisji Weneckiej w sprawie Trybunału Konstytucyjnego zawiera krytyczne uwagi dotyczące propozycji zmian w jego funkcjonowaniu, zwłaszcza w kontekście zasady nieusuwalności sędziów i publikacji wyroków. Organ zaleca przyjęcie rozwiązań zgodnych z europejskimi standardami prawnymi, aby zapewnić niezależność i transparentność władzy sądowniczej w Polsce. Opinie te powinny być wzięte pod uwagę podczas dalszych prac legislacyjnych, by uniknąć potencjalnych naruszeń zasad państwa prawa.
