25 września 2024 r. weszła w życie ustawa z 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów (z wyjątkiem kilku przepisów ustawy, które wejdą w życie 25 grudnia 2024 r. – po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia). Właściciele firm musieli przeanalizować, jakie obowiązki oraz w jakim zakresie ich dotyczą, jeśli chodzi o nowe przepisy.
Podstawowe kwestie regulowane ustawą
Ustawa o ochronie sygnalistów w swoich przepisach reguluje przede wszystkim:
- zasady ustalania wewnętrznej procedury zgłaszania informacji o naruszeniach prawa i podejmowania działań następczych,
- zasady zgłaszania informacji o naruszeniach prawa organowi publicznemu,
- zasady publicznego ujawnienia informacji o naruszeniach prawa,
- warunki objęcia sygnalistów dokonujących zgłoszeń ochroną oraz środki tej ochrony,
- zadania organów publicznych związane ze zgłaszaniem informacji o naruszeniach prawa.
Ogólnym celem ustawy jest ochrona osób zgłaszających naruszenie prawa niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy lub pełnienia służby. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wyjaśniło, że przepisy mają służyć ludziom, którzy ponoszą ryzyko w imię troski o dobro wspólne (zgłaszając naruszenia przepisów do odpowiednich organów).
Sygnalista – czyli kto?
Zgodnie z ustawą sygnalistą jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą, w tym:
- pracownik,
- osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy,
- osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy,
- przedsiębiorca, prokurent, akcjonariusz lub wspólnik, członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
- stażysta, wolontariusz, praktykant,
- funkcjonariusz lub żołnierz.
Uproszczając – sygnalistą jest osoba, która informuje o naruszeniach prawa i ma do tego uzasadnioną podstawę. Przepisy prawa nie nakładają obowiązku dokonywania zgłoszeń o nieprawidłowościach, Jednakże, jeśli pracownik lub inna osoba zauważy nieprawidłowość i podejmie decyzję o jej zgłoszeniu, będzie on miał zgodnie z przepisami zapewnioną ochronę prawną, a jego tożsamość będzie zachowana w tajemnicy.
Naruszenia prawa, których dotyczy ustawa
Ustawa przewiduje, że naruszeniem prawa jest działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa, dotyczące m. in.:
- korupcji,
- ochrony środowiska,
- zamówień publicznych,
- przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu,
- ochrony konsumentów,
- ochrony prywatności i danych osobowych,
- rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym publicznoprawnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych,
- zdrowia publicznego.
Przepisy ustawy nie będą miały zastosowania m. in. do informacji niejawnych, informacji objętych tajemnicą zawodową zawodów medycznych oraz prawniczych czy informacji objętych postępowaniem karnym.
Możliwości zgłoszeń oraz kto jest zobowiązany do wprowadzenia procedur wewnętrznych
Sygnalista ma możliwość dokonania:
- zgłoszenia wewnętrznego – polega na poinformowaniu o naruszeniu podmiotu prawnego, którego jest on pracownikiem lub pozostaje w innych relacjach o charakterze zarobkowym,
- zgłoszenia zewnętrznego – które polega na skierowaniu informacji o naruszeniu do organu publicznego lub Rzecznika Praw Obywatelskich,
- ujawnienia publicznego – czyli podania informacji o naruszeniu do publicznej wiadomości.
Po dokonaniu jednego z wymienionych zgłoszeń wobec sygnalisty nie mogą być podejmowane działania odwetowe ani próby lub groźby stosowania takich działań.
Podmioty, na rzecz których wykonuje pracę zarobkową (według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku) co najmniej 50 osób, mają obowiązek wprowadzenia wewnętrznej procedury dokonywania zgłoszeń naruszeń prawa i podejmowania działań następczych. Procedura ta powinna określać sposoby dokonywania zgłoszeń, tryb ich rozpatrywania oraz działania następcze podmiotu.
Podmioty działające w sektorze finansowym (np. banki) mają obowiązek wdrożenia takich kanałów niezależnie od tego, czy należą do sektora publicznego czy prywatnego oraz bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników.
Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.
Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
Podstawa prawna:
