W Polsce trwa akcja kontrolna, której skutki mogą być dramatyczne dla wielu beneficjentów programu „Czyste Powietrze”. Program, który miał na celu poprawę jakości powietrza w Polsce poprzez dofinansowanie wymiany starych pieców i termomodernizację budynków, stał się obecnie polem intensywnych działań kontrolnych. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) rozpoczął bezprecedensową kontrolę, w wyniku której tysiące Polaków obawiają się o swoje oszczędności. Kontrolerzy mogą zażądać zwrotu gigantycznych kwot, sięgających nawet 136 tysięcy złotych, jeśli wykryją nieprawidłowości związane z otrzymanym dofinansowaniem.
Skala problemu – niemal 5000 kontroli w 2024 roku
W pierwszej połowie 2024 roku przeprowadzono prawie 5000 kontroli, a w co ósmym przypadku ujawniono poważne naruszenia zasad programu. Te nieprawidłowości mogą dotyczyć zarówno oszustw popełnianych przez wykonawców, jak i zaniedbań ze strony samych beneficjentów. Choć program zakładał pomoc w poprawie efektywności energetycznej budynków, w rzeczywistości w niektórych przypadkach środki zostały przyznane niezgodnie z przeznaczeniem.
Niepokojącym faktem jest, że w związku z wykrytymi nadużyciami, NFOŚiGW przekazał już prokuraturze zawiadomienie o 6000 podejrzanych wnioskach na łączną kwotę 600 milionów złotych. To sygnał, że kontrola objęła również nieuczciwe firmy wykonawcze, które często uczestniczyły w składaniu wniosków o dofinansowanie w imieniu beneficjentów.
Jakie nieprawidłowości są najczęściej wykrywane?
Kontrolerzy zwracają uwagę na różne nadużycia, które mogą prowadzić do konieczności zwrotu otrzymanych pieniędzy. Wśród najczęstszych nieprawidłowości wymienia się:
- Brak likwidacji starych pieców – jednym z wymogów programu „Czyste Powietrze” było usunięcie przestarzałych pieców węglowych. Część beneficjentów nie dopełniła tego obowiązku, co stanowi istotne naruszenie warunków otrzymania dotacji.
- Zaniżanie dochodów – niektórzy wnioskodawcy podawali nieprawdziwe informacje o dochodach, co skutkowało przyznaniem dotacji w nieodpowiedniej wysokości.
- Oszustwa firm wykonawczych – NFOŚiGW wykrył przypadki, w których przedsiębiorstwa wykonawcze zawyżały koszty inwestycji, realizowały nieefektywne prace, a także zmuszały beneficjentów do podpisywania pełnomocnictw, co uniemożliwiało im kontrolowanie całego procesu inwestycyjnego.
Kontrola na miejscu – nawet do drzwi!
Kontrolerzy mogą bez uprzedzenia pojawić się w domach beneficjentów programu, aby przeprowadzić kontrolę dokumentów oraz sprawdzić, czy inwestycje zostały wykonane zgodnie z zasadami programu. Co więcej, każdy beneficjent, który otrzymał dofinansowanie po 22 kwietnia 2024 roku, może spodziewać się wizyty kontrolera w ciągu najbliższych miesięcy. Według statystyk, kontrolerzy odwiedzą co dwudziesty dom. Będą zobowiązani do udostępnienia wszystkich dokumentów związanych z programem oraz wpuszczenia kontrolerów do budynku.
Konsekwencje wykrytych nieprawidłowości
Skala kontroli oznacza, że wielu beneficjentów, którzy zaciągnęli kredyty na realizację projektów termomodernizacyjnych, może zostać zmuszonych do zwrotu dotacji wraz z odsetkami. Kwoty te mogą sięgać nawet 136 tysięcy złotych, co może stanowić ogromne obciążenie finansowe, zwłaszcza dla osób, które popełniły błędy w dokumentach lub zostały oszukane przez nieuczciwe firmy.
Oprócz tego, osoby, które nie dopełniły obowiązków związanych z likwidacją starych pieców lub zaniżyły dochody, także będą musiały liczyć się z konsekwencjami. Program „Czyste Powietrze” jest obecnie zawieszony, a wszelkie nadużycia, które zostaną wykryte, mogą prowadzić do poważnych sankcji finansowych, a także zmiany w polityce dofinansowań w przyszłości.
Jak uniknąć problemów?
Aby uniknąć konsekwencji związanych z kontrolą, beneficjenci programu powinni przede wszystkim:
- Przejrzeć swoje dokumenty – warto upewnić się, że wszystkie informacje podane we wniosku były zgodne z rzeczywistością, a dokumenty zostały złożone poprawnie.
- Sprawdzić wykonane prace – należy upewnić się, że wszelkie inwestycje związane z wymianą pieca oraz termomodernizacją zostały wykonane zgodnie z planem i wymogami programu.
- Zgłaszać zmiany – jeśli nastąpiły jakiekolwiek zmiany w dokumentach (np. przeprowadzka, zmiana dochodów), należy je zgłosić w odpowiednim czasie do NFOŚiGW.
Wnioski i dalsze kroki
Program „Czyste Powietrze” ma na celu poprawę jakości życia Polaków poprzez poprawę efektywności energetycznej budynków. Jednakże, aby skorzystać z dofinansowania, konieczne jest ścisłe przestrzeganie zasad programu. Kontrole przeprowadzane przez NFOŚiGW są częścią większej walki z oszustwami i nadużyciami, które mogły wpłynąć na prawidłowość wydatkowania publicznych środków.
