Więźniowie w Polsce mogą wkrótce zyskać nowe, istotne prawo – możliwość składania skarg na zbyt długi czas oczekiwania na rozpatrzenie wniosków o przedterminowe zwolnienie oraz ubieganie się o odszkodowanie za przewlekłość takich postępowań. Nad przepisami, które mają to umożliwić, pracuje obecnie Senat. To ważny krok w kierunku przywrócenia osadzonym narzędzi prawnych, które utracili w wyniku nowelizacji z 2016 roku.
Więźniowie stracili ważne prawo. Czy teraz je odzyskają?
Obecnie obowiązujące prawo wyklucza możliwość składania przez więźniów skarg na przewlekłość postępowań dotyczących warunkowego przedterminowego zwolnienia, odroczenia wykonania kary czy zgody na wykonywanie kary w systemie dozoru elektronicznego. Co więcej, osadzeni nie mogą ubiegać się o rekompensatę za opóźnienia w tych sprawach. Proponowana nowelizacja ma to zmienić, przywracając więźniom prawo do skargi oraz ewentualnej rekompensaty finansowej.
Projekt legislacyjny powstał w Senacie w odpowiedzi na petycję osoby prywatnej. Jego autorzy podkreślają, że obecne przepisy ograniczają konstytucyjne prawo do sądu oraz budzą wątpliwości co do zasady równości wobec prawa. W sprawach karnych i cywilnych strony mogą składać skargi na przewlekłość postępowań, podczas gdy więźniowie są pozbawieni tego prawa.
Rzecznik Praw Obywatelskich popiera zmiany
Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) wyraził poparcie dla projektu, wskazując, że do jego biura trafia wiele skarg od więźniów dotyczących zbyt długiego czasu rozpatrywania ich wniosków przez sądy penitencjarne.
– Osoby takie nie powinny być pozbawione środków prawnych, które pozwalałyby im przeciwdziałać przewlekłości toczącego się w ich sprawie postępowania sądowego – podkreśla RPO.
Ministerstwo Sprawiedliwości i prokuratura za, Krajowa Rada Sądownictwa przeciw
Projekt zyskał pozytywne opinie Ministerstwa Sprawiedliwości oraz prokuratora krajowego Dariusza Korneluka. Prokurator zaznaczył, że postępowania prowadzone przez sąd penitencjarny są kwalifikowane jako sprawy w rozumieniu konstytucji, a ustawa zasadnicza gwarantuje rozpoznawanie spraw bez nieuzasadnionej zwłoki.
Innego zdania jest jednak Krajowa Rada Sądownictwa (KRS), która w swojej opinii wskazuje, że proponowane zmiany zwiększą obciążenie sądów i będą kosztowne dla budżetu państwa.
– Skargi na przewlekłość stanowią sprawy wtórne względem spraw głównych, które nie tylko wymagają dodatkowego zaangażowania sędziów i pracowników sądów, ale również pośrednio wydłużają procedury w sprawach zasadniczych – twierdzi KRS.
Warunkowe przedterminowe zwolnienie – coraz częstsze
Warto zaznaczyć, że w ostatnich latach rośnie liczba więźniów, którym udzielane jest warunkowe przedterminowe zwolnienie. Decyzję w tej sprawie zawsze podejmuje sąd penitencjarny, biorąc pod uwagę okoliczności popełnienia przestępstwa, postawę więźnia oraz jego zachowanie podczas odbywania kary. Wniosek o wcześniejsze zwolnienie może złożyć zarówno sam osadzony, jak i dyrektor jednostki penitencjarnej.
Co dalej z projektem?
O losach projektu zadecyduje niebawem Senat. Jeśli przepisy zostaną przyjęte, więźniowie odzyskają narzędzia prawne, które pozwolą im skuteczniej walczyć o swoje prawa. To ważny krok w kierunku zwiększenia przejrzystości i sprawiedliwości systemu penitencjarnego.
