Już za kilka miesięcy w Polsce zacznie obowiązywać system kaucyjny, który znacząco zmieni sposób gospodarowania opakowaniami po napojach. Mimo że nowy system miał pierwotnie ruszyć 1 stycznia 2025 roku, jego start przesunięto na 1 października 2025 roku. Choć zostało jeszcze kilka miesięcy na przygotowania, badania wskazują, że ponad 65% Polaków nie zna szczegółów tego rozwiązania. Co piąty ankietowany w ogóle nie słyszał o nadchodzących zmianach, a niemal połowa nie wie, jak nowy system będzie funkcjonować.
Jak będzie działał system kaucyjny?
System kaucyjny ma objąć butelki plastikowe do 3 litrów, puszki aluminiowe do 1 litra oraz szklane butelki wielokrotnego użytku. Konsument przy zakupie tych produktów zapłaci dodatkową kaucję, której wysokość będzie ustalana ustawowo. Po zwrocie opakowania do wyznaczonego punktu odbioru, klient odzyska zapłaconą kwotę. Kluczowym elementem systemu ma być brak konieczności okazywania paragonu, co oznacza, że zwrócić butelkę czy puszkę będzie można w dowolnym punkcie, niezależnie od miejsca zakupu.
Które sklepy będą musiały odbierać butelki i puszki?
Nowe przepisy zobowiązują wszystkie duże sklepy o powierzchni powyżej 200 m² do przyjmowania zwracanych opakowań i wypłacania kaucji. Mniejsze sklepy nie będą miały takiego obowiązku, ale mogą dobrowolnie przystąpić do systemu. Oznacza to, że konsumenci mogą napotkać trudności w zwrocie butelek w niewielkich osiedlowych sklepach, które nie zdecydują się na uczestnictwo w systemie.
Polacy a system kaucyjny – sceptycyzm i obawy
Choć wielu Polaków nie zna szczegółów reformy, 73% ankietowanych uważa, że nowe zasady nie będą dla nich problemem, ponieważ już teraz segregują odpady. Dwie trzecie respondentów wierzy, że system kaucyjny ułatwi recykling, jednak aż 30% społeczeństwa jest sceptycznie nastawione do jego skuteczności. Obawy budzą głównie:
- możliwość wzrostu cen napojów ze względu na kaucję,
- niepewność, czy w każdym sklepie będzie można odzyskać pieniądze za zwrócone opakowania,
- potencjalne kolejki i utrudnienia logistyczne.
Kiedy zaczną działać butelkomaty?
Sieci handlowe już zaczęły przygotowania do nowego systemu. Lidl zainstalował pierwsze 300 butelkomatów, umożliwiających zwrot opakowań. Na razie nie pobiera kaucji od klientów, a testy mają charakter pilotażowy. Automaty przyjmują plastikowe butelki oraz puszki po napojach, nawet jeśli zostały zakupione w innych sklepach. Inne sieci handlowe również rozpoczęły wdrażanie rozwiązań umożliwiających zwrot butelek.
Jak system kaucyjny działa w innych krajach?
Wprowadzenie systemu kaucyjnego nie jest nowym rozwiązaniem – funkcjonuje on od lat w wielu krajach Europy. W Niemczech stopień zwrotu opakowań wynosi ponad 98%, co pokazuje, jak skuteczne może być takie rozwiązanie. W Estonii, na Litwie i w Szwecji wskaźnik odzysku przekracza 90%. Dla porównania, w Polsce recykling butelek plastikowych wciąż nie jest na satysfakcjonującym poziomie – szacuje się, że tylko około 50% plastikowych butelek trafia do ponownego przetworzenia.
Czy Polacy zmienią swoje nawyki zakupowe?
Wielu ekspertów przewiduje, że system kaucyjny może wpłynąć na zmianę nawyków konsumenckich, jednak niekoniecznie w kontekście rezygnacji z napojów w plastikowych butelkach. 92% Polaków kupuje wodę butelkowaną, z czego 55% pije ją codziennie. Badania wskazują, że tylko 4% ankietowanych planuje ograniczyć zakup wody w plastikowych butelkach po wprowadzeniu kaucji.
Czy system kaucyjny będzie sukcesem?
Eksperci podkreślają, że kluczowym czynnikiem sukcesu jest edukacja społeczeństwa. Obecnie wiedza na temat systemu kaucyjnego jest niewystarczająca, co może prowadzić do nieporozumień i początkowego chaosu. Najbliższe miesiące będą kluczowe dla przygotowania konsumentów do nadchodzących zmian. Wprowadzenie szeroko zakrojonej kampanii informacyjnej i ułatwienie dostępu do punktów zwrotu mogą znacząco zwiększyć skuteczność systemu.
System kaucyjny, który wejdzie w życie 1 października 2025 roku, będzie jednym z największych projektów ekologicznych w Polsce. Mimo że ponad 65% społeczeństwa nadal nie zna zasad nowego systemu, eksperci wierzą, że odpowiednie przygotowanie i kampania edukacyjna mogą uczynić go skutecznym narzędziem wspierającym recykling. Warto śledzić dalsze zmiany i już teraz zacząć przyzwyczajać się do nowych zasad, które niebawem staną się częścią codziennych nawyków Polaków.
