Czy wnuki mogą dziedziczyć po dziadkach? Odpowiedź nie jest jednoznaczna – wszystko zależy od tego, czy zmarli pozostawili testament oraz jak wygląda sytuacja rodzinna. Warto poznać kluczowe zasady dziedziczenia, aby uniknąć niespodzianek w procesie spadkowym.
Testament czy dziedziczenie ustawowe? Co ma pierwszeństwo?
Jeśli dziadkowie sporządzili testament, to właśnie on decyduje o podziale majątku. W dokumencie mogą wskazać dowolne osoby, w tym wnuki, pomijając przy tym własne dzieci lub małżonka. Jednak nawet w takiej sytuacji osoby pominięte mogą dochodzić swoich praw – np. poprzez roszczenie o zachowek.
Gdy testamentu nie ma, obowiązują zasady dziedziczenia ustawowego, określone w Kodeksie cywilnym.
Kto dziedziczy w pierwszej kolejności?
Zgodnie z art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego, w pierwszej kolejności spadek przypada:
- dzieciom zmarłego oraz
- jego małżonkowi.
Udziały dziedziczenia są równe, przy czym małżonek nie może otrzymać mniej niż 1/4 całości spadku. W takim przypadku wnuki nie dziedziczą bezpośrednio – mają szansę na spadek tylko wtedy, gdy ich rodzic (czyli dziecko spadkodawcy) nie dożył otwarcia spadku.
Przykład dziedziczenia ustawowego
Pan Jan zmarł, pozostawiając żonę oraz troje dzieci: Annę, Bartosza i Celinę. Anna zmarła przed ojcem, mając dwoje dzieci – Dawida i Elżbietę. W tej sytuacji:
- żona otrzyma 1/4 spadku,
- Bartosz i Celina – po 1/4 każdy,
- Dawid i Elżbieta (wnuki) odziedziczą udział po Annie – po 1/8 dla każdego.
Dziadkowie zostawili testament – co z zachowkiem?
Nawet jeśli wnuki zostały wskazane w testamencie, ich rodzice (dzieci zmarłych) mogą dochodzić zachowku. Zgodnie z art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego, zachowek przysługuje:
- zstępnym (dzieciom, wnukom),
- małżonkowi,
- rodzicom spadkodawcy – o ile byliby powołani do spadku.
Wysokość zachowku to:
- 1/2 wartości udziału spadkowego, który przysługiwałby danej osobie przy dziedziczeniu ustawowym,
- 2/3 – jeśli uprawniony jest małoletni lub trwale niezdolny do pracy.
Przykład dziedziczenia testamentowego z zachowkiem
Pani Maria zapisała cały majątek wnukowi Adamowi, pomijając swoje dzieci – Jana i Annę.
- Adam odziedzicza cały majątek (np. 400 000 zł),
- Jan (syn) może żądać zachowku w wysokości 100 000 zł (1/2 z 200 000 zł, które otrzymałby w dziedziczeniu ustawowym),
- Anna (matka Adama) może zrezygnować z zachowku, ale jeśli jest w trudnej sytuacji, również może go dochodzić.
Czy rodzic może zrzec się spadku na rzecz wnuków?
Rodzic nie może bezpośrednio przekazać swojego udziału dzieciom, ale istnieją dwa rozwiązania:
- Odrzucenie spadku – wówczas wnuki dziedziczą udział, który przypadałby ich rodzicowi (art. 931 § 2 KC).
- Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia (art. 1048 KC) – zawierana za życia spadkodawcy w formie aktu notarialnego. W tym przypadku jednak wnuki są wyłączone z dziedziczenia.
Dziadkowie pozostawili długi – jak się zabezpieczyć?
Jeśli spadek obciążony jest długami, spadkobiercy mogą:
- odrzucić spadek (wszyscy spadkobiercy muszą to zrobić, inaczej długi przejdą na dzieci),
- przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza – wtedy odpowiedzialność za długi jest ograniczona do wartości majątku spadkowego,
- skorzystać z ochrony przed nieświadomym dziedziczeniem długów – jeśli w ciągu 6 miesięcy nie złożą oświadczenia o odrzuceniu spadku, odpowiadają tylko do wysokości majątku.
Podsumowanie
- Testament ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym.
- Wnuki dziedziczą, jeśli ich rodzic nie dożył otwarcia spadku lub zostały wskazane w testamencie.
- Zachowek chroni osoby pominięte w testamencie.
- Długi spadkowe można uniknąć poprzez odrzucenie spadku lub przyjęcie go z dobrodziejstwem inwentarza.
Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.
Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
