Dziedziczenie nie zawsze oznacza odziedziczenie wartościowych dóbr po zmarłym. Czasem spadek staje się dla dziedzica poważnym problemem, którego wolałby uniknąć. Polskie prawo nie nakłada obowiązku przyjęcia spadku; można go łatwo odrzucić, wybierając zrzeczenie się dziedziczenia. Na czym to polega? Jakie formalności należy spełnić? Co odróżnia zrzeczenie się dziedziczenia od odrzucenia spadku?
Po śmierci osoby otwiera się spadek, co oznacza, że spadkobiercy zgodnie z prawem cywilnym i testamentem otrzymują jej majątek i zobowiązania. Te ostatnie często stwarzają problemy. Dług spadkowy jest szczególnie kontrowersyjny.
Wiele osób decyduje się wtedy odrzucić spadek, co można zrobić w ciągu sześciu miesięcy od momentu dowiedzenia się o powołaniu. Jeśli termin upłynie, a osoba uprawniona do spadku nie odrzuci go, rezygnacja staje się praktycznie niemożliwa.
Zrzeczenie się dziedziczenia może być sposobem na uniknięcie takiej sytuacji.
Zrzeczenie się dziedziczenia – czym jest?
Zrzeczenie się dziedziczenia polega na odrzuceniu spadku jeszcze za życia spadkodawcy poprzez zawarcie umowy z osobą, po której ma się odziedziczyć majątek i zobowiązania.
Warto zauważyć, że polskie prawo zazwyczaj nie zezwala na umowy dotyczące przyszłego spadku, ale umowa o zrzeczenie się dziedziczenia jest wyjątkiem. Spadkobierca świadomie rezygnuje z przyjęcia spadku bez względu na jego wartość. Umowa ta staje się wiążąca dopiero po śmierci spadkodawcy.
Zrzeczenie się dziedziczenia gwarantuje art. 1048 Kodeksu cywilnego i musi być zawarte w formie aktu notarialnego. Niezachowanie tej formy sprawia, że umowa jest nieważna. Jednostronne oświadczenie spadkobiercy nie ma żadnych skutków prawnych.
Kto może się zrzec dziedziczenia?
Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia może być zawarta między przyszłym spadkodawcą a osobą z kręgu jego spadkobierców ustawowych. Zrzekającym się może być każdy uprawniony do dziedziczenia, bez względu na kolejność powołania. Skutki umowy zachodzą po śmierci spadkodawcy, co oznacza, że osoby objęte umową są traktowane tak, jakby nie dożyły otwarcia spadku.
Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje także zstępnych osoby rezygnującej z praw do spadku, ale zapisy w akcie notarialnym mogą ograniczyć te skutki. Zstępni są objęci umową niezależnie od swojej woli i zgody, a skutki obejmują także osoby urodzone po zawarciu umowy lub otwarciu spadku, których pochodzenie od zrzekającego się zostało ustalone później.
Zrzeczenie się dziedziczenia a odrzucenie spadku
Zrzeczenie się dziedziczenia często jest mylnie kojarzone z odrzuceniem spadku, ale to dwie zupełnie różne sytuacje. Choć w teorii obie czynności prowadzą do tego samego rezultatu – osoba uprawniona do spadku rezygnuje z niego – to sposób ich dokonania jest odmienny. Zrzeczenie można dokonać tylko za pomocą umowy, podpisywanej z potencjalnym spadkodawcą w formie aktu notarialnego. Natomiast odrzucenie spadku następuje po śmierci osoby, po której ma być odziedziczony majątek, i jest to jednostronne działanie.
Kolejną istotną różnicą między tymi dwoma sposobami rezygnacji ze spadku jest to, że zrzeczenie może dotyczyć wyłącznie spadkobierców ustawowych, podczas gdy odrzucenie spadku może obejmować także osoby, które zostały wymienione w testamencie zmarłego.
Odrzucenie spadku nie wymaga formy umowy. Aby miało skutki prawne, musi zostać złożone jako oświadczenie przed notariuszem lub w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub pobyt osoby składającej oświadczenie.
Kiedy warto zrzec się dziedziczenia?
Zrzeczenie się dziedziczenia może być skutecznym sposobem na uchronienie się przed problematycznym spadkiem np. w postaci długów lub innych zobowiązań finansowych. Jeśli istnieje ryzyko przejęcia po zmarłym tego rodzaju masy spadkowej, która docelowo okazałaby się dla „obdarowanego” bardzo kłopotliwa, wówczas zrzeczenie się praw do nabycia takiego spadku wydaje się wyjątkowo rozsądne.
Jeśli masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
