Rozpad małżeństwa przez rozwód zazwyczaj kończy wspólne prawa majątkowe i osobiste, przekształcając byłych partnerów w niezwiązane prawnie jednostki. W większości sytuacji, to wyklucza możliwość dziedziczenia majątku. Jednak istnieją okoliczności, kiedy rozwiedziony małżonek może stać się spadkobiercą. Jakie są te wyjątki i co warto wiedzieć o prawie spadkowym po rozwodzie?
Rozwód a dziedziczenie ustawowe
Jeśli osoba zmarła nie pozostawiła testamentu, jej majątek jest przekazywany zgodnie z regulacjami ustawowymi. W polskim prawie cywilnym ściśle określono krąg osób uprawnionych do dziedziczenia oraz zasady podziału spadku. Zgodnie z obowiązującymi normami, w pierwszej linii do spadku są uprawnione dzieci zmarłego oraz współmałżonek, którzy otrzymują równe części majątku. Jeżeli zmarły nie miał potomstwa, jego majątek dziedziczą małżonek wraz z rodzicami zmarłego.
Jednak te zasady nie mają zastosowania do osób, które są rozwiedzione. Rozwód ma istotny wpływ na kwestie dziedziczenia – wyklucza możliwość odziedziczenia majątku po eksmałżonku. To także wyłącza prawo do otrzymania zachowku, czyli części spadku, po zmarłym eksmałżonku.
Czy małżonek po rozwodzie dziedziczy?
W polskim prawie kwestie dziedziczenia po rozwodzie regulowane są głównie przez Kodeks cywilny. Zgodnie z przepisami, po rozwodzie były małżonek nie ma prawa do dziedziczenia ustawowego po swoim eksmałżonku. Artykuły 931-940 Kodeksu cywilnego określają zasady dziedziczenia ustawowego. Wynika z nich, że małżonek jest jednym z ustawowych spadkobierców, ale tylko w sytuacji, gdy pozostaje w związku małżeńskim z osobą zmarłą w momencie jej śmierci. Po rozwodzie więź małżeńska ustaje, co skutkuje utratą statusu spadkobiercy ustawowego.
Były małżonek może dziedziczyć, jeśli zostanie wskazany jako spadkobierca w testamencie. Rozwód nie unieważnia testamentu, chyba że z jego treści wynika, że spadkodawca zamierzał objąć małżonka, z którym jest obecnie rozwiedziony.
Rozwód rozwiązuje również wspólność majątkową, co oznacza, że po rozwodzie małżonkowie nie mają wspólnego majątku, który mógłby być dziedziczony. Warto również pamiętać, że jeśli w trakcie małżeństwa małżonkowie sporządzili wspólny testament (zapis windykacyjny), ten zapis może pozostać ważny nawet po rozwodzie, jeśli spełnia odpowiednie wymogi prawne.
Dziedziczenie po rozwodzie z orzekaniem o winie
Bez względu na to, czy rozwód był z orzekaniem o winie, czy bez orzekania o winie, były małżonek traci prawo do dziedziczenia ustawowego. Po rozwiązaniu małżeństwa nie ma znaczenia, kto został uznany za winnego rozkładu pożycia – byli małżonkowie i tak tracą status ustawowych spadkobierców. W takiej sytuacji były małżonek nie ma również prawa do zachowku, ponieważ przysługuje on jedynie najbliższym członkom rodziny, takim jak dzieci, małżonkowie (obecni) i rodzice zmarłego. Po rozwodzie byli małżonkowie przestają być rodziną w rozumieniu prawa spadkowego.
Dziedziczenie po małżonku przed orzeczeniem o rozwodzie
Jeśli małżonek zmarł, zanim orzeczenie o rozwodzie lub separacji się uprawomocniło, sytuacja dotycząca dziedziczenia wygląda inaczej niż po uprawomocnieniu orzeczenia. W takiej sytuacji małżonek pozostaje formalnie w związku małżeńskim do momentu śmierci jednego z małżonków. Ponadto, jeżeli wyrok sądu kończący małżeństwo nie zdążył wejść w życie przed śmiercią jednego z małżonków, to drugi małżonek nadal jest uznawany za uprawnionego do dziedziczenia. Nie ma znaczenia, czy zmarły był inicjatorem czy stroną przeciwną w sprawie rozwodowej.
Czy dzieci dziedziczą spadek po rozwodzie rodziców?
Według Kodeksu cywilnego dzieci mają prawo do dziedziczenia po swoich rodzicach niezależnie od tego, czy rodzice są w związku małżeńskim, rozwiedzeni, czy też nigdy nie byli małżeństwem. Udział dzieci w spadku jest równy. Jeśli małżonek zmarłego żyje, udział małżonka wynosi jedną czwartą (1/4) spadku, a reszta jest dzielona równo między dzieci. Jeśli zmarły był rozwiedziony, całość spadku jest dzielona równo między dzieci.
W pewnych okolicznościach dziecko może być uznane za niegodne dziedziczenia, co skutkuje utratą prawa do spadku. Jest to jednak sytuacja wyjątkowa i wymaga przeprowadzenia odpowiedniego postępowania sądowego. Dzieci dziedziczą również po swoich rodzicach, którzy żyją w konkubinacie lub zawarli ponowne małżeństwo. W takim przypadku dziedziczenie odbywa się na zasadach ogólnych, a nowy małżonek rodzica staje się jednym z ustawowych spadkobierców.
Podsumowanie
Rozwód znacząco wpływa na kwestie dziedziczenia majątku po byłym małżonku. Zgodnie z polskim prawem cywilnym, rozwiedziony małżonek traci prawo do dziedziczenia ustawowego oraz zachowku. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy zmarły małżonek wskazał byłego małżonka w testamencie jako spadkobiercę. Ważne jest, aby osoby planujące rozwód lub będące w trakcie rozwodu zasięgnęły porady prawnej, aby zrozumieć wszystkie konsekwencje prawne dotyczące dziedziczenia majątku.
Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.
