Prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę, która wprowadza istotne zmiany w definicji gwałtu zawartej w polskim Kodeksie karnym. Nowelizacja, przyjęta 28 czerwca, ma na celu bardziej precyzyjne ujęcie przestępstwa gwałtu, uwzględniając w definicji brak zgody ofiary jako kluczową przesłankę. Zmiany te stanowią ważny krok w kierunku zwiększenia ochrony ofiar przestępstw seksualnych w Polsce.
Nowa definicja gwałtu
Jedną z najważniejszych zmian wprowadzonych przez nową ustawę jest zmiana treści art. 197 § 1 Kodeksu karnego. Dotychczasowa definicja, pochodząca jeszcze z 1932 roku, brzmiała: „Kto przemocą, groźbą bezprawną albo podstępem doprowadza inną osobę do poddania się czynowi nierządnemu (…) podlega karze więzienia”. Ta archaiczna formuła nie oddawała jednak w pełni realiów współczesnych przestępstw seksualnych i często nie chroniła ofiar, które nie były w stanie wyrazić aktywnego sprzeciwu.
Nowe brzmienie art. 197 § 1 k.k. wprowadza do definicji gwałtu kluczową zmianę: „Kto doprowadza inną osobę do obcowania płciowego przemocą, groźbą bezprawną, podstępem lub w inny sposób mimo braku jej zgody, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15.” Zgodnie z tą nowelizacją, kluczowym elementem przestępstwa gwałtu staje się brak zgody ofiary, niezależnie od tego, czy doszło do przemocy fizycznej, groźby czy podstępu. W ten sposób ustawodawca uznaje, że każda forma przymusu seksualnego jest przestępstwem, jeśli odbywa się bez świadomej zgody drugiej osoby.
Przesłanka braku zgody
Nowelizacja wprowadza również nowe paragrafy do art. 197 k.k., które mają na celu penalizację sytuacji, w których ofiara nie jest w stanie wyrazić zgody na akt seksualny z powodu swojego stanu psychofizycznego. Dodany § 1a brzmi: „Tej samej karze podlega, kto doprowadza inną osobę do obcowania płciowego wykorzystując brak możliwości rozpoznania przez nią znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem.” Przepis ten ma na celu ochronę osób, które z różnych przyczyn, np. ze względu na upojenie alkoholowe, odurzenie czy chorobę psychiczną, nie są w stanie w sposób świadomy podejmować decyzji co do zgody na akt seksualny.
Warto podkreślić, że § 1a art. 197 k.k. odnosi się do sytuacji, w których ofiara nie ma całkowitej możliwości rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem. W takich przypadkach przestępstwo gwałtu ma miejsce nawet bez konieczności wykazania przemocy fizycznej czy groźby.
Zmiany w art. 198 Kodeksu karnego
W związku z nowelizacją art. 197 k.k., zmieniono również treść art. 198 Kodeksu karnego, który dotyczy przestępstw seksualnych popełnionych wobec osób bezradnych lub w stanie upośledzenia umysłowego. Nowe brzmienie art. 198 k.k. brzmi: „Kto, wykorzystując bezradność innej osoby lub wynikające z upośledzenia umysłowego, choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności psychicznych znaczne ograniczenie zdolności do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, doprowadza ją do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”.
Ten przepis ma na celu ochronę osób, które mimo pewnego stopnia świadomości, są w stanie upojenia alkoholowego, odurzenia lub innego stanu zakłócającego ich zdolność do podejmowania decyzji. Nowelizacja zwraca uwagę na to, że uzyskanie zgody w takich warunkach może być ułomne, a sprawca, działając wbrew interesom ofiary, ponosi odpowiedzialność karną.
Konsekwencje nowelizacji
Zmiany wprowadzone w Kodeksie karnym pociągnęły za sobą również konieczność nowelizacji przepisów w trzech innych ustawach: ustawie o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka, ustawie o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich oraz ustawie o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Nowe przepisy mają na celu stworzenie bardziej kompleksowego systemu ochrony ofiar przestępstw seksualnych, a także zwiększenie efektywności w ściganiu i karaniu sprawców.
Nowa definicja gwałtu, która zacznie obowiązywać po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, stanowi istotny krok w kierunku poprawy sytuacji prawnej ofiar przemocy seksualnej w Polsce. Zmiany te mają na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat zgody seksualnej oraz podniesienie standardów ochrony prawnej osób, które doświadczają przemocy seksualnej.
Podsumowanie
Podpisana przez prezydenta Andrzeja Dudę nowelizacja Kodeksu karnego to ważny krok w kierunku bardziej sprawiedliwego traktowania ofiar przestępstw seksualnych. Wprowadzenie do definicji gwałtu przesłanki braku zgody oraz rozszerzenie ochrony prawnej osób niezdolnych do świadomego podejmowania decyzji dotyczących aktów seksualnych, stanowi istotne wzmocnienie ochrony praw człowieka w Polsce. Ustawa ta wprowadza długo oczekiwane zmiany, które mogą mieć istotny wpływ na przyszłość polskiego wymiaru sprawiedliwości w kontekście przestępstw seksualnych.
