Od 2023 roku w polskim prawie obowiązuje istotna zmiana dotycząca zapłaty zachowku. Nowelizacja wprowadziła możliwość uregulowania zachowku w ratach, co ma kluczowe znaczenie dla osób, które z powodów finansowych nie są w stanie zapłacić jednorazowo pełnej kwoty. To rozwiązanie przynosi ulgę osobom z trudną sytuacją majątkową, ale rodzi również pytania – jakie warunki trzeba spełnić, aby sąd zgodził się na rozłożenie zachowku na raty?
POLECAMY: Zostałeś pominięty w testamencie? Sprawdź, czy przysługuje Ci zachowek
Kiedy można rozłożyć zapłatę zachowku na raty?
Zgodnie z art. 997(1) § 1 Kodeksu cywilnego, obowiązany do zapłaty zachowku może żądać odroczenia terminu płatności, rozłożenia jej na raty, a w wyjątkowych sytuacjach nawet obniżenia kwoty. Warunkiem jest jednak uwzględnienie osobistej i majątkowej sytuacji zarówno osoby zobowiązanej, jak i uprawnionego do zachowku. Oznacza to, że obie strony mogą dojść do porozumienia w kwestii rozłożenia płatności na raty. Jeśli jednak nie dojdzie do takiej ugody, ostateczną decyzję podejmie sąd.
W praktyce oznacza to, że osoba obowiązana do zapłaty zachowku, mając trudności finansowe, może wnioskować o rozłożenie kwoty na raty. Sąd będzie wówczas analizować zarówno jej sytuację majątkową, jak i sytuację osoby uprawnionej do zachowku, aby ocenić, czy wnioskowane rozwiązanie jest zasadne.
Kluczowe znaczenie sytuacji osobistej i majątkowej
W każdej sprawie sąd będzie indywidualnie badał, czy sytuacja majątkowa oraz osobista osób uprawnionych do zachowku, jak i tych zobowiązanych do jego zapłaty, daje podstawy do rozłożenia kwoty na raty. Sąd bierze pod uwagę:
- dochody,
- zadłużenia,
- koszty utrzymania,
- inne istotne zobowiązania finansowe.
Na tej podstawie decyduje, czy żądanie rozłożenia na raty zachowku jest uzasadnione i sprawiedliwe dla obu stron.
Jakie są limity czasowe?
Przy rozłożeniu płatności zachowku na raty obowiązują określone terminy. Zgodnie z przepisami, terminy spłaty rat nie mogą przekraczać łącznie pięciu lat. W wyjątkowych sytuacjach, sąd – na wniosek zobowiązanego – może odroczyć termin płatności już wymagalnych rat lub przedłużyć okres spłaty, jednak maksymalnie do dziesięciu lat. Sytuacje te muszą jednak być szczególnie uzasadnione, na przykład nagłym pogorszeniem sytuacji majątkowej.
Przedawnienie roszczenia o zachowek
Warto pamiętać, że roszczenie o zachowek przedawnia się po upływie pięciu lat od dnia ogłoszenia testamentu. Jest to ważny termin, który nie podlega wydłużeniu, dlatego osoby uprawnione powinny pilnować swoich praw, aby nie stracić możliwości uzyskania zachowku.
Komu przysługuje zachowek?
Zachowek to kwota przysługująca najbliższym członkom rodziny spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z mocy ustawy. Są to:
- zstępni spadkodawcy (dzieci, wnuki itd.),
- małżonek spadkodawcy,
- rodzice spadkodawcy, w przypadku braku dzieci.
Kwota zachowku wynosi co do zasady połowę wartości udziału spadkowego, jaki przypadłby uprawnionemu w dziedziczeniu ustawowym. Jednak w sytuacji, gdy uprawniony jest małoletni lub trwale niezdolny do pracy, zachowek wynosi 2/3 wartości tego udziału.
Przykład zastosowania przepisów o zachowku
Rozważmy przypadek Pana Krzysztofa, który w swoim testamencie przekazał cały spadek wyłącznie córce, pomijając przy tym żonę i syna. W takiej sytuacji zarówno żona, jak i syn mogą wystąpić z roszczeniem o zachowek, jeżeli nie otrzymali go w inny sposób, na przykład poprzez darowiznę dokonaną za życia spadkodawcy. Zachowek w takim przypadku wynosi połowę wartości udziału, jaki przysługiwałby im z mocy ustawy.
Gdzie składać pozew o zachowek?
Pozew o zapłatę zachowku należy wnieść do sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego. Jeżeli wartość roszczenia przekracza 100 tysięcy złotych, sprawę rozpatruje sąd okręgowy. W przeciwnym razie właściwy będzie sąd rejonowy.
Podsumowanie
Możliwość rozłożenia zachowku na raty, wprowadzona w 2023 roku, to znaczące ułatwienie dla osób, które nie są w stanie jednorazowo spłacić swojego zobowiązania. Sąd, rozpatrując wnioski o raty, kieruje się przede wszystkim sytuacją majątkową stron i może orzec o rozłożeniu płatności nawet na dziesięć lat. Jest to jednak rozwiązanie, które wymaga indywidualnego rozpatrzenia każdej sprawy, z uwzględnieniem konkretnych okoliczności życiowych.
Pamiętajmy, że zachowek to ważne prawo bliskich spadkodawcy, które pozwala na zabezpieczenie ich interesów finansowych. Dzięki nowym przepisom, nawet osoby znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej mają szansę uregulować swoje zobowiązania w sposób mniej obciążający dla budżetu.
Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.
Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
